1890

Ísafold, 12. nóv. 1890, 17. árg., 91. tbl., bls. forsíða:

Póstvegurinn í Árnessýslu.
Grein með þessari yfirskrift, eftir einhvern "m.g.", stendur í 73. tölublaði Ísafoldar þ. á.
Þegar ég las hana, duttu mér í hug orð Sáms við Þorkel lepp: "Heilráður muntu okkur vera; en ekki sýnist mér þetta ráðlegt!". Ég vil ekki efa, að "m.g." gangi gott til með tillögu sína, en mér sýnist hún samt engan veginn ráðleg. Finn ég mér skylt, að sýna það í stuttu máli.
Það er eins og "m.g." gjöri ráð fyrir því eins og sjálfsögðu, að aldrei komi brú á Þjórsá; hann forðast að nefna þá brú á nafn. Og það er eins og hann sé ánægður með að Rangárvallasýsla fái engar samgöngubætur - þó henni sé gjört að skyldu, að bera Ölfusárbrúar-kostnaðinn með Árnessýslu, - og hljóti um aldur og æfi að sætta sig við Sandhólaferju, Nesferju og Króksferju til að komast yfir Þjórsá, sem svo oft eru þó illfærar eða ófærar, og margfalt verri en ferjurnar yfir Ölfusá, sem bæði póstar og aðrir ferðamenn munu þó verða fegnir að losna við. En til allrar hamingju liggur það í augum uppi, að alþingi hefir, með því að leggja Ölfusárbrúarkostnaðinn á Rangæinga , siðferðislega skuldbundið sig til að láta á sama hátt brúa Þjórsá; og er engin ástæða til að efast um, að þeirri skuldbindingu verði fullnægt svo fljótt sem unnt er. Og þá er heldur engin ástæða til að ætla, að aðalpóstvegur verði lagður annarsstaðar en yfir brýrnar á báðum ánum. Og ef pósturinn ætti samt að koma við á Eyrarbakka, yrði hann að fara nál. 3 mílna krók. En "m.g." vill nú slá því föstu fyrir fram, að póstur skuli ávallt vera neyddur til að slarka yfir um á Sandhólaferju, hvernig sem á stendur; en gengi slíkt fram, mætti búast við, að það drægi mjög úr áhuga þingsins á því, að koma brúnni á Þjórsá, og gæti það orðið þessu velferðarmáli til mesta hnekkis, er komi mjög ranglátlega niður á Rangæingum.
Hr. "m.g." talar um veg yfir "þveran Flóann", er eigi sé notaður af öðrum en Flóamönnum sjálfum og af hrossa- og sauðakaupmönnum; allt óselt fé sé rekið um Eyrarbakka. Það hafi ekki tekist, að sameina póstveg og alfaraveg í Flóanum, og að þessi vegur verði aldrei almennt notaður.
Hið sanna er, að báðir brúarstaðirnir eru af náttúrunni tilreiddir þar, sem hentast getur verið til þess, að vegurinn milli þeirra verði að sem almennustum notum, svo að þar sameinast póstvegur og alfaravegur svo vel, sem nokkursstaðar getur verið. Þetta er einmitt sami vegurinn sem nú er milli Króksferju í Holtum og Laugardæla. Hann liggur ekki "þvert yfir Flóann", heldur skáhalt eftir honum til vesturs. Hann er nú þegar einhver fjölfarnasti vegur um sýsluna. Þeir sem fara til Reykjavíkur, Hafnarfjarðar eða til hvers staðar sem er í Gullbringusýslu, til aðdrátta, og fara yfir Ölfusá á Laugadælaferju, þeir fara þennan veg; Rangæingar, sem fara yfir Þjórsá á Króksferju, fara hann allan, Hreppamenn hvorir tveggja, Skeiðamenn og þeir Rangæingar, sem fara yfir Þjórsá á Hrosshyl eða Nautavaði, koma á þennan veg hjá Bitru, og fara hann þaðan til Laugardæla. Rekstrar af óseldu fé fara hann líka, og það seinast í haust að talsverðum mun. Fé verður eigi eins sárfætt þar sem graslendi er, eins og í sandinum með sjónum. Ef tillögu "m.g." væri fylgt, að leggja þennan veg niður, þá væri fylgt, að leggja þennan veg niður, þá væru allir þessir neyddir til að fara 2-3 mílna krók ofan á Eyrarbakka, og það væri slæmur viðauki við erfiðleika langferðanna, - ekki einu sinni tilvinnandi til þess, að geta fengið sér "neðan í því" á Eyrarbakka um leið!!
Hefði "m.g." verið nógu kunnugur, þá hefði hann sagt, að Ölfusárbrúin yrði ekki að almennum notum, nema vegurinn austur frá henni komist í gott lag. En "m.g." hefir víst villst á því, að til bráðabyrgða, þangað til búið er að brúa Þjórsá, er sú ráðstöfun gjör, að póstur fari út af þessum vegi hjá Neistastöðum, og yfir til Sandhólaferju. En á þeim vegarkafla dettur engum kunnugum manni í hug að landssjóður kosti vegargerð. Það er að eins á þeim hlutanum, sem á að vera póstvegur og alfaravegur eftir sem áður, þó brúin komi á, að landssjóður kostar vegagerðir að svo stöddu.
Hvort legu þess vegar má breyta til batnaðar á einum eða öðrum stað, kemur eigi þessu máli við; það verða vegfræðingar að ákveða. Meðan ekki er annað hægt, verður það auðvitað svo að vera, að póstur og aðrir ferðamenn séu bundnir við að nota ferjurnar á Þjórsá; en ef "m.g." vissi, hve oft ferðamenn, og póstar stundum líka, hafa fengið þar tafir, hrakning og jafnvel skaða, auk þess sem það er oft ill meðferð á skepnum, þá mundi honum þykja mál komið, að breyta slíku til batnaðar. Þar á mót hefir það ekki komið fyrir nema alls einu sinni á 17 árum, að póstur tepptist 1 dag í Hraunsá á Eyrarbakka líka ófær af sama flóði, svo póstur hefði fengið sömu töf, þó póstvegurinn hefði legið um Eyrarbakka. Nú er búið að hlaða fyrir Hvíta. Það er eins og "m.g" hafi verið ókunnugt um allt þetta.
Skoðum nú líka ástæðurnar, sem "m.g." telur því til gildis að leggja póstveginn um Eyrarbakka:
Hann bendir til, að það sé hagur fyrir landssjóð, að taka hér við af sýsluvegasjóðnum, þar sem vegina til Eyrarbakka vanti nú ekki nema herslumuninn. Hann verður nú raunar drjúgur enn. Og svo þarf líka að hækka laun póstsins, ef lengja skal leið hans allt að hálfri þingmannaleið; "m.g." segir það "muni litlu" hann kallar ekki allt mikið.
Hægðaraukinn við það, að taka af sér krók og fara beint frá Þjórsá fyrir framan Sandhólaferju austur að Odda eftir ísnum gæti hann svo sjaldan notað, að það bætti ekki upp aðra örðugleika, þó hann mætti nota það. En það má hann ekki; hann verður að koma við á bréfhirðingastaðnum, það er að segja: fara sömu leið og vant er, þó hjarn sé.
En hafi nú landssjóður samt hag af skiptunum, þá hefir sýsluvegasjóður að sama skapi óhag af þeim. Þá yrði ekki komist hjá því, að gjöra veginn frá Ölfusárbrúnni austur að Króksferju eða Þjórsárbrúnni að sýsluvegi; að leggja hann niður, eða jafnvel gera hann að hreppavegi, er sú ráðleysa, sem engu tali tekur. En svo mikið er ógjört að þessum vegi, að sýsluvegasjóðnum verður ofvaxið að hafa hann góðan, nema aðrir sýsluvegir séu hafðir út undan; en það má engan veginn. Allar vegagjörðir í sýslunni hafa hingað til verið mjög ófullkomnar, því féð hefir vantað, og vantar víst lengst. Vegasjóðurinn í stórskuld, vegna Melabrúarinnar, og hún þó enn lítt á sig komin, og svo er víða. Það væri því beint niðurdrep fyrir samgöngur í þessari sýslu, að íþyngja vegasjóðnum.
Lítum einnig til Rangárvallasýslu: gjörum ráð fyrir, að póstvegur verði látinn liggja að Sandhólaferju um aldur og æfi, en að Þjórsá verði samt brúuð; þá yrði að leggja sýsluveg frá henni austur yfir Holtin, og hann yrði sýsluvegasjóðnum einkum erfiður, en liggi póstvegur frá búinni austur yfir Holtin, verður hægra við að gera fyrir Rangæinga.
Að Eyrarbakki verði miðdepill alls samgöngu- og viðskiptalífs í neðri hluta sýslunnar er gott og blessað; en þó sér í lagi fyrir Eyrarbakka sjálfan. En betra er að hafa samt dálítið víðara sjónarsvið, þegar maður vill koma með tillögur um almenn mál. En auk þess er það mjög þýðingarlítið fyrir Eyrarbakka, hvort aðalpóstur kemur þar eða eigi. Þaðan má jafnan senda bréf borgunarlaust með ýmsum ferðum; þar á meðal hlýtur sendimaður frá Reykjavík jafnan að ganga þangað og þaðan aftur, er póstskip kemur, hvað sem landpósti líður. Eyrarbakkamenn þurfa því mjög lítið á pósti að halda. En þó oft séu ferðir af Eyrarbakka en 3 frá Hraungerði. En lausaferðirnar kæmi samt í góðar þarfir, ef Gullbringusýslupóstleiðin yrði lengd af Suðurnesjum austur með sjó til Eyrarbakka; því þó aðalpóststöð væri þar, gæti sá póstur hvorki náð í aðalpóst né aukapósta, sem þaðan gengi, og yrðu lausu ferðirnar að bæta það upp. Það gætu þær líka.
Þar á móti má ekki senda verðmætar póstsendingar frá aðalpóststöð með lausaferðum; það má ekki einu sinni með aukapóstum, heldur verða hlutaðeigendur sjálfir að vitja þeirra og kvitta fyrir þær. Og þá er ólíkt hægra fyrir uppsveitarmenn að vitja þeirra að Hraungerði en alla leið ofan á Eyrarbakka, þegar ekki hittist svo á, að þeir eigi þangað erindi á sama tíma, sem sjaldan þarf að gera ráð fyrir nema haust og vor, en síst um sláttinn eða í skammdeginu, en þá er þeim tilfinnanlegast að vegalengdin sé aukin. Að vísu væri það að sama skapi hægðarauki fyrir Eyrarbakkamenn; en jafnréttis þarf að gæta í þessu sem öðru. Og það má ganga að því vísu, að slíkar sendingar með pósti séu þeim mun meiri til uppsveita en til Eyrarbakka, sem aðrar milliferðir eru tíðari milli Reykjavíkur og Eyrarbakka, og því hægra að komast hjá burðargjaldi.
Þó sýslumaður verði látinn sitja á Eyrabakka, er ekki fyrir það nauðsynlegt að þar sé aðalpóststöð. Þó það komi sér að vísu vel, getur það ekki komið til greina, nema að öllu öðru jöfnu; en því máli er ekki hér að gegna.
Þannig sýnist mér, að ástæðurnar, sem mæla með tillögu "m.g." séu engan veginn svo brýnar, að ráðlegt sé að fallast á hana, og verða þar með óbeinlínis orsök í því, að í staðinn fyrir að brúa Þjórsá, verði samgöngunum yfir um hana haldið í gamla vandræðahorfinu um óákveðinn tíma.
p.t. Eyrarbakka 4. nóv. 1890.
Brynjólfur Jónsson
frá Minna-Núpi.

Ísafold, 12. nóv. 1890, 17. árg., 91. tbl., bls. forsíða:

Póstvegurinn í Árnessýslu.
Grein með þessari yfirskrift, eftir einhvern "m.g.", stendur í 73. tölublaði Ísafoldar þ. á.
Þegar ég las hana, duttu mér í hug orð Sáms við Þorkel lepp: "Heilráður muntu okkur vera; en ekki sýnist mér þetta ráðlegt!". Ég vil ekki efa, að "m.g." gangi gott til með tillögu sína, en mér sýnist hún samt engan veginn ráðleg. Finn ég mér skylt, að sýna það í stuttu máli.
Það er eins og "m.g." gjöri ráð fyrir því eins og sjálfsögðu, að aldrei komi brú á Þjórsá; hann forðast að nefna þá brú á nafn. Og það er eins og hann sé ánægður með að Rangárvallasýsla fái engar samgöngubætur - þó henni sé gjört að skyldu, að bera Ölfusárbrúar-kostnaðinn með Árnessýslu, - og hljóti um aldur og æfi að sætta sig við Sandhólaferju, Nesferju og Króksferju til að komast yfir Þjórsá, sem svo oft eru þó illfærar eða ófærar, og margfalt verri en ferjurnar yfir Ölfusá, sem bæði póstar og aðrir ferðamenn munu þó verða fegnir að losna við. En til allrar hamingju liggur það í augum uppi, að alþingi hefir, með því að leggja Ölfusárbrúarkostnaðinn á Rangæinga , siðferðislega skuldbundið sig til að láta á sama hátt brúa Þjórsá; og er engin ástæða til að efast um, að þeirri skuldbindingu verði fullnægt svo fljótt sem unnt er. Og þá er heldur engin ástæða til að ætla, að aðalpóstvegur verði lagður annarsstaðar en yfir brýrnar á báðum ánum. Og ef pósturinn ætti samt að koma við á Eyrarbakka, yrði hann að fara nál. 3 mílna krók. En "m.g." vill nú slá því föstu fyrir fram, að póstur skuli ávallt vera neyddur til að slarka yfir um á Sandhólaferju, hvernig sem á stendur; en gengi slíkt fram, mætti búast við, að það drægi mjög úr áhuga þingsins á því, að koma brúnni á Þjórsá, og gæti það orðið þessu velferðarmáli til mesta hnekkis, er komi mjög ranglátlega niður á Rangæingum.
Hr. "m.g." talar um veg yfir "þveran Flóann", er eigi sé notaður af öðrum en Flóamönnum sjálfum og af hrossa- og sauðakaupmönnum; allt óselt fé sé rekið um Eyrarbakka. Það hafi ekki tekist, að sameina póstveg og alfaraveg í Flóanum, og að þessi vegur verði aldrei almennt notaður.
Hið sanna er, að báðir brúarstaðirnir eru af náttúrunni tilreiddir þar, sem hentast getur verið til þess, að vegurinn milli þeirra verði að sem almennustum notum, svo að þar sameinast póstvegur og alfaravegur svo vel, sem nokkursstaðar getur verið. Þetta er einmitt sami vegurinn sem nú er milli Króksferju í Holtum og Laugardæla. Hann liggur ekki "þvert yfir Flóann", heldur skáhalt eftir honum til vesturs. Hann er nú þegar einhver fjölfarnasti vegur um sýsluna. Þeir sem fara til Reykjavíkur, Hafnarfjarðar eða til hvers staðar sem er í Gullbringusýslu, til aðdrátta, og fara yfir Ölfusá á Laugadælaferju, þeir fara þennan veg; Rangæingar, sem fara yfir Þjórsá á Króksferju, fara hann allan, Hreppamenn hvorir tveggja, Skeiðamenn og þeir Rangæingar, sem fara yfir Þjórsá á Hrosshyl eða Nautavaði, koma á þennan veg hjá Bitru, og fara hann þaðan til Laugardæla. Rekstrar af óseldu fé fara hann líka, og það seinast í haust að talsverðum mun. Fé verður eigi eins sárfætt þar sem graslendi er, eins og í sandinum með sjónum. Ef tillögu "m.g." væri fylgt, að leggja þennan veg niður, þá væri fylgt, að leggja þennan veg niður, þá væru allir þessir neyddir til að fara 2-3 mílna krók ofan á Eyrarbakka, og það væri slæmur viðauki við erfiðleika langferðanna, - ekki einu sinni tilvinnandi til þess, að geta fengið sér "neðan í því" á Eyrarbakka um leið!!
Hefði "m.g." verið nógu kunnugur, þá hefði hann sagt, að Ölfusárbrúin yrði ekki að almennum notum, nema vegurinn austur frá henni komist í gott lag. En "m.g." hefir víst villst á því, að til bráðabyrgða, þangað til búið er að brúa Þjórsá, er sú ráðstöfun gjör, að póstur fari út af þessum vegi hjá Neistastöðum, og yfir til Sandhólaferju. En á þeim vegarkafla dettur engum kunnugum manni í hug að landssjóður kosti vegargerð. Það er að eins á þeim hlutanum, sem á að vera póstvegur og alfaravegur eftir sem áður, þó brúin komi á, að landssjóður kostar vegagerðir að svo stöddu.
Hvort legu þess vegar má breyta til batnaðar á einum eða öðrum stað, kemur eigi þessu máli við; það verða vegfræðingar að ákveða. Meðan ekki er annað hægt, verður það auðvitað svo að vera, að póstur og aðrir ferðamenn séu bundnir við að nota ferjurnar á Þjórsá; en ef "m.g." vissi, hve oft ferðamenn, og póstar stundum líka, hafa fengið þar tafir, hrakning og jafnvel skaða, auk þess sem það er oft ill meðferð á skepnum, þá mundi honum þykja mál komið, að breyta slíku til batnaðar. Þar á mót hefir það ekki komið fyrir nema alls einu sinni á 17 árum, að póstur tepptist 1 dag í Hraunsá á Eyrarbakka líka ófær af sama flóði, svo póstur hefði fengið sömu töf, þó póstvegurinn hefði legið um Eyrarbakka. Nú er búið að hlaða fyrir Hvíta. Það er eins og "m.g" hafi verið ókunnugt um allt þetta.
Skoðum nú líka ástæðurnar, sem "m.g." telur því til gildis að leggja póstveginn um Eyrarbakka:
Hann bendir til, að það sé hagur fyrir landssjóð, að taka hér við af sýsluvegasjóðnum, þar sem vegina til Eyrarbakka vanti nú ekki nema herslumuninn. Hann verður nú raunar drjúgur enn. Og svo þarf líka að hækka laun póstsins, ef lengja skal leið hans allt að hálfri þingmannaleið; "m.g." segir það "muni litlu" hann kallar ekki allt mikið.
Hægðaraukinn við það, að taka af sér krók og fara beint frá Þjórsá fyrir framan Sandhólaferju austur að Odda eftir ísnum gæti hann svo sjaldan notað, að það bætti ekki upp aðra örðugleika, þó hann mætti nota það. En það má hann ekki; hann verður að koma við á bréfhirðingastaðnum, það er að segja: fara sömu leið og vant er, þó hjarn sé.
En hafi nú landssjóður samt hag af skiptunum, þá hefir sýsluvegasjóður að sama skapi óhag af þeim. Þá yrði ekki komist hjá því, að gjöra veginn frá Ölfusárbrúnni austur að Króksferju eða Þjórsárbrúnni að sýsluvegi; að leggja hann niður, eða jafnvel gera hann að hreppavegi, er sú ráðleysa, sem engu tali tekur. En svo mikið er ógjört að þessum vegi, að sýsluvegasjóðnum verður ofvaxið að hafa hann góðan, nema aðrir sýsluvegir séu hafðir út undan; en það má engan veginn. Allar vegagjörðir í sýslunni hafa hingað til verið mjög ófullkomnar, því féð hefir vantað, og vantar víst lengst. Vegasjóðurinn í stórskuld, vegna Melabrúarinnar, og hún þó enn lítt á sig komin, og svo er víða. Það væri því beint niðurdrep fyrir samgöngur í þessari sýslu, að íþyngja vegasjóðnum.
Lítum einnig til Rangárvallasýslu: gjörum ráð fyrir, að póstvegur verði látinn liggja að Sandhólaferju um aldur og æfi, en að Þjórsá verði samt brúuð; þá yrði að leggja sýsluveg frá henni austur yfir Holtin, og hann yrði sýsluvegasjóðnum einkum erfiður, en liggi póstvegur frá búinni austur yfir Holtin, verður hægra við að gera fyrir Rangæinga.
Að Eyrarbakki verði miðdepill alls samgöngu- og viðskiptalífs í neðri hluta sýslunnar er gott og blessað; en þó sér í lagi fyrir Eyrarbakka sjálfan. En betra er að hafa samt dálítið víðara sjónarsvið, þegar maður vill koma með tillögur um almenn mál. En auk þess er það mjög þýðingarlítið fyrir Eyrarbakka, hvort aðalpóstur kemur þar eða eigi. Þaðan má jafnan senda bréf borgunarlaust með ýmsum ferðum; þar á meðal hlýtur sendimaður frá Reykjavík jafnan að ganga þangað og þaðan aftur, er póstskip kemur, hvað sem landpósti líður. Eyrarbakkamenn þurfa því mjög lítið á pósti að halda. En þó oft séu ferðir af Eyrarbakka en 3 frá Hraungerði. En lausaferðirnar kæmi samt í góðar þarfir, ef Gullbringusýslupóstleiðin yrði lengd af Suðurnesjum austur með sjó til Eyrarbakka; því þó aðalpóststöð væri þar, gæti sá póstur hvorki náð í aðalpóst né aukapósta, sem þaðan gengi, og yrðu lausu ferðirnar að bæta það upp. Það gætu þær líka.
Þar á móti má ekki senda verðmætar póstsendingar frá aðalpóststöð með lausaferðum; það má ekki einu sinni með aukapóstum, heldur verða hlutaðeigendur sjálfir að vitja þeirra og kvitta fyrir þær. Og þá er ólíkt hægra fyrir uppsveitarmenn að vitja þeirra að Hraungerði en alla leið ofan á Eyrarbakka, þegar ekki hittist svo á, að þeir eigi þangað erindi á sama tíma, sem sjaldan þarf að gera ráð fyrir nema haust og vor, en síst um sláttinn eða í skammdeginu, en þá er þeim tilfinnanlegast að vegalengdin sé aukin. Að vísu væri það að sama skapi hægðarauki fyrir Eyrarbakkamenn; en jafnréttis þarf að gæta í þessu sem öðru. Og það má ganga að því vísu, að slíkar sendingar með pósti séu þeim mun meiri til uppsveita en til Eyrarbakka, sem aðrar milliferðir eru tíðari milli Reykjavíkur og Eyrarbakka, og því hægra að komast hjá burðargjaldi.
Þó sýslumaður verði látinn sitja á Eyrabakka, er ekki fyrir það nauðsynlegt að þar sé aðalpóststöð. Þó það komi sér að vísu vel, getur það ekki komið til greina, nema að öllu öðru jöfnu; en því máli er ekki hér að gegna.
Þannig sýnist mér, að ástæðurnar, sem mæla með tillögu "m.g." séu engan veginn svo brýnar, að ráðlegt sé að fallast á hana, og verða þar með óbeinlínis orsök í því, að í staðinn fyrir að brúa Þjórsá, verði samgöngunum yfir um hana haldið í gamla vandræðahorfinu um óákveðinn tíma.
p.t. Eyrarbakka 4. nóv. 1890.
Brynjólfur Jónsson
frá Minna-Núpi.