15. júlí 2024

Gjögur­viti rifinn og annað vita­ljós sett upp

Gjögurviti var 24 metra hár stálgrindarviti sem reistur var á Gjögri á Ströndum árið 1921. Vitinn var aflfæddur frá rafveitu, með rafgeymum sem notaðir voru til vara til að tryggja áframhaldandi virkni í tilfellum rafmagnsleysis. Hlutverk vitans var mikilvægt: hvítu ljósið markaði öruggar og fullnægjandi siglingaleiðir fyrir sjófarendur, á meðan rauð og græn ljóshorn vitans merktu hættuljós yfir sker og boða, sem var lífsnauðsynlegt til að fyrirbyggja slysum á Ströndum þar sem brattir fjörður og sker eru algengir.

Vitinn var í reglubundnu viðhaldi á fimm ára fresti í áratugi, sem tryggði að hann var ávallt í fullri virkni og öruggur fyrir siglingar. Reglubundið viðhald fól meðal annars í sér skoðun og viðgerðir á stálgrind, ljósbúnaði og rafkerfi vitans. Starfsfólk Vegagerðarinnar og annarra aðila fylgdist grannt með ástandi hans og tryggði að hann væri öruggur og áreiðanlegur fyrir sjófarendur og strandbúendur.

Rétt fyrir síðustu aldamót var tekin sú ákvörðun að hætta reglubundnu viðhaldi á stálvirkinu. Sú ákvörðun byggðist á því að viðhaldsgjöldin voru orðin há og erfitt var að halda stálvirkinu í fullri virkni án mikils kostnaðar. Í stað þess var ákveðið að nýta þau fjármagn sem sparaðist til að reisa nýjan vita sem væri ódýrari í viðhaldskostnaði og betur aðlagaður að nútímaþörfum sjófarenda. Þessi breyting markaði tímamót í sögu vitans en tryggði jafnframt að örugg siglingaleið á Gjögri væri áfram tryggð með hagkvæmari hætti fyrir framtíðina.

Hinn rúmlega aldargamli Gjögurviti, sem um langt árabil hafði þjónað mikilvægu hlutverki fyrir sjófarendur á svæðinu, féll á hliðina í suðvestan hvassviðri í desember 2023. Vitinn var reistur upphaflega árið 1921 og hafði staðið óhaggaður í meira en heila öld, en á síðustu árum hafði ástand hans farið verulega versnandi. Stálgrindarvirki vitans var orðið mjög bágborið og ryð hafði nagað stoðirnar þannig að burðarþol var nánast horfið. Þegar vitinn féll var ljóst að ekki væri unnt að reisa hann við aftur og hann var því strax aftengdur og tekinn úr notkun.

Í byrjun júlí 2024 fór svo vinnuflokkur á vegum Vegagerðarinnar á staðinn til að fjarlægja rústirnar. Grindin var bútuð niður í smærri einingar og flutt á brott til endurvinnslu og förgunar. Þannig var tryggt að svæðið yrði öruggt fyrir ferðamenn og aðra sem þarna eiga leið um, enda hafði vitinn staðið á vinsælum stað við ströndina þar sem margir leggja leið sína til að njóta útsýnis og náttúrufegurðar.

Eftir fall vitans hófst strax umræða um það hvort nauðsynlegt væri að koma fyrir nýjum ljósvita á staðnum. Með tækniframförum í leiðsögn, nútímakortum og GPS-búnaði hefur þörf fyrir hefðbundna vitabyggingu víða minnkað. Þó var ekki sjálfgefið að hætta alfarið við vitaskilti á Gjögri, því staðsetningin hefur lengi verið talin mikilvæg fyrir sjófarendur á svæðinu. Sérfræðingar Vegagerðarinnar og Siglingastofnunar Íslands lögðu því mat á aðstæður og komust að þeirri niðurstöðu að rétt væri að tryggja áfram ljósgjafa á sama stað.

Ákvörðunin varð því sú að reisa nýtt vitaljós, mun smærra og einfaldara en eldri vitinn, á sama stað. Nýi vitinn verður bæði hagkvæmari í rekstri og mun viðhaldsléttari, en þó fullnægja öllum þeim öryggiskröfum sem gerðar eru til leiðarvísis fyrir skipaumferð á svæðinu. Með þessu er tryggt að saga Gjögurvita heldur áfram á nýjum forsendum, þó í breyttri mynd.

Kristinn Hauksson, forstöðumaður tækjadeildar Vegagerðarinnar, upplýsir að í stað vitans komi 24 m hátt mastur. „Á toppi mastursins verður fest LED vitaljós sem mun sinna sömu þörfum og gamli vitinn,“ segir Kristinn. Mastrið er á leið til landsins en stefnt er að því að setja það upp fyrir lok sumars. Kristinn segir aðstöðuna til framkvæmda á staðnum góða og hægt að koma að bæði krana og steypubíl til að setja upp nýja mastrið. Þá verði allt viðhald mun einfaldara en áður. „LED ljósin þarf nánast aldrei að skipta um ólíkt því sem var með eldri perurnar í gamla vitanum,” segir Kristinn og bætir við að vitaljósið, radarsvari og annar búnaður vitans verði hér eftir í beinni vöktun frá höfuðstöðvum Vegagerðarinnar. „Við getum þá brugðist við bilunum fljótar en hefur verið hingað til.”