Vitar og leiðsaga siglinga
Vegagerðin annast rekstur landsvitakerfisins og hefur umsjón og eftirlit með uppbyggingu hafnarvita og innsiglingarmerkja.
Viðhald og eftirlit Vegagerðarinnar með vitum landsins skiptist í stórum dráttum í eftirlit með ljósabúnaði og viðhald á vitabyggingum.
Hlutverk
Hlutverk Vegagerðarinnar er að sjá sjófarendum við Íslandsstrendur og á fiskimiðum við landið fyrir nauðsynlegum leiðbeiningum fyrir öruggar siglingar með rekstri á margvíslegum leiðarmerkjakerfum sem staðsett eru fyrir utan skip. Til slíkra leiðarmerkja teljast m.a. ljósvitar, rafræn AIS merki og sjómerki, annaðhvort landföst eða fljótandi við strendur landsins. Einnig eru rekinn ýmis leiðsögumerki eins og radarsvarar, radarspeglar og öldumælar. Leiðarmerkjakerfið nefnist einu nafni landsvitakerfið.
Vegagerðin veitir einnig tæknilega aðstoð og ráðgjöf við uppbyggingu leiðarmerkjakerfis innan hafna landsins og getur krafið hafnarstjórnir um að gera á eigin kostnað þá vita og önnur leiðarmerki sem Vegagerðin telur nauðsynleg til öryggis siglinga um viðkomandi hafnarsvæði. Leiðarmerkjakerfi innan hafnar, kallast hafnarvitakerfið. Landsvitakerfið og hafnavitakerfið nefnast einu nafni Vitakerfi Íslands.
Einnig er rekið upplýsingakerfið sjolag.is á heimasíðu Vegagerðarinnar. Birtar eru veðurupplýsingar frá veðurstöðvum staðsettum í völdum vitum og upplýsingar frá öldumælum fyrir sjólag frá 11 öldumælum sem staðsettir eru hringinn í kringum landið.
Viðhald og eftirlit Vegagerðarinnar með vitum landsins skiptist í rekstur raf- og ljósabúnaðar annars vegar og hins vegar viðhald á vitabyggingum og leiðsögukerfum. Nauðsynlegt er að viðhalda ytra byrði vita vel þar sem þeir eru notaðir sem dagmerki við siglingar og vitarnir margir hverjir á stöðum sem eru útsettir fyrir saltroki og vindum og miklu veðurálagi.
Samkvæmt ákvæði 13 í alþjóðasamþykktum um öryggi mannslífa á hafinu (SOLAS samþykktin 1974) ber aðildaríkjum að samþykktinni að setja upp leiðsögukerfi til sjós eins og sú skipaumferð sem er til staðar í viðkomandi landi réttlætir (hvar) og áhættustigið þarfnast (af hverju).
Landsvitar og hafnarvitar
Vitakerfi Íslands greinist í tvo meginþætti, landsvita og hafnarvita. Til landsvitakerfisins heyra í meginatriðum allir þeir vitar og önnur leiðarmerki sem telja má að þjóni almennum siglingum við ströndina ásamt fiskveiðum. Hafnarvitar teljast þeir vitar og önnur leiðarmerki sem eingöngu eru reist til að leiðbeina skipum inn á hafnarsvæði eða um tilteknar hafnir. Með hafnarsvæði er hér átt við það svæði sem lögsaga hafnarinnar nær yfir.
Landsvitakerfið samanstendur af 104 ljósvitum, 11 siglingaduflum og 16 radarsvörum sem er komið fyrir þar sem landslagi er þannig háttað að erfitt er að ná fram endurvarpi á ratsjá skipa.
Hafnarvitakerfið er byggt upp af tæplega 20 ljósvitum, um 90 innsiglingarljósum á garðsendum og bryggjum, rúmlega 80 leiðarljósalínum og tæplega 50 baujum er vísa leið í innsiglingum að höfnum.
Málmeyjarviti
Leiðarmerki fyrir sjófarendur
Leiðarmerki er hver sá búnaður, kerfi eða þjónusta sem er staðsett fyrir utan skip og er hannað og notað til að auka öryggi og hagkvæmni siglingu skipa eða skipaumferðar.
Ef hafnarstjórn eða einstaklingur vill setja upp leiðarmerki fyrir sjófarendur skal gerð þess og staðsetning ákveðin í samráði við Vegagerðina. Leiðarmerki má ekki taka í notkun fyrr en úttekt hefur farið fram af hálfu Samgöngustofu sem þá sér um að merkið verði auglýst skv. lögum um vitamál nr. 132/1999.
Hafnarstjórn eða einstaklingur, sem fengið hefur leyfi og sett upp leiðarmerki, er skuldbundinn til að halda merkinu við og tilkynna Samgöngustofu og Vegagerðinni tafarlaust um allar breytingar sem á því verða. Ef merki er ekki haldið nægilega við að dómi Samgöngustofu og Vegagerðarinnar er Vegagerðinni heimilt að annast nauðsynlegar lagfæringar á kostnað eiganda. Óski hafnarstjórn eða einstaklingur að leggja niður eða breyta leiðarmerki skal sótt um það til Vegagerðarinnar.
Vegagerðin getur krafist þess að hafnarstjórn láti gera á eigin kostnað þá vita og önnur leiðarmerki sem stofnunin telur nauðsynleg til öryggis siglinga um viðkomandi hafnarsvæði. Til eigin kostnaðar telst einnig viðhald og rekstur slíkra vita og leiðarmerkja.
Tegundir Ljósvita
- Landtökuviti, útviti, andófsviti: Landtökuviti er stór viti með hvítt ljós eingöngu sem er yfirleitt útfærrt sem snúningsviti. Hann hefur ljósdrægni yfir 10 sjómílur og er leiðarmerki fyrir skip sem koma frá opnu hafi og nálgast strönd.
- Leiðarviti: Leiðarlína með ljósi og dagmerkjum. Sést vel yfir alla siglingarennuna.
- Hornviti, geiraviti: Slíkur viti merkir öruggar siglingaleiðir í hvítu en með mislitum hættuhorni eða hornum sem vara við grynningum eða annarri hættu eða svæði sem er óæskilegt til siglinga t.d. svæði sem ætlað er til skipalegu.
- Hafnarviti: minni vitar sem merkja innsiglingu til hafnar.
- Stefnuviti (Dir): Viti sem merkir siglingarennur án dagmerkja á þröngu svæði. Hann er hægt að auðgreina með að aðeins sést ljós á mjög afmörkuðu svæði.
- Flugviti:Ljósviti sem vísar ljósgeisla hátt og ljós hans oftast sýnilegra úr meiri fjarlægð en ljós frá ljósvita fyrir sjófarendur. Flugvitar eru ekki í rekstri eða undir stjórn Vegagerðar en skráðir í Vitaskrá Íslands sem leiðarmerki fyrir sjófarendur.
Ljóstími vita
Logtími vita á Íslandi skiptist eftir 65 30 norðlægri breiddargráðu.
Notaðir eru birtunemar til að kveikja og slökkva á vitaljósum og því er logtími vita háður birtu en ekki staðsetningu, en þó er kveikt á sumum vitum allan sólarhringinn.
Selskersviti
Seleyjarviti
Vitaskrá
Vitaskrá er gefin út af Landhelgisgæslu Íslands en Vegagerðin ber ábyrgð á útgáfunni samkvæmt vitalögum. Í skránni er að finna lista yfir vita, staðsetningar þeirra, ljóseinkenni o.fl., dufl, radarsvara, sjó- og leiðarmerki o.fl. Neðar á þessari síðu má sjá yfirlit yfir vita á landinu.
Vitasaga
Haustið 2002 gaf Siglingastofnun út bók um sögu vitaþjónustunnar á Íslandi: Vitar á Íslandi Leiðarljós á landsins ströndum 1878-2002 sem þeir Guðmundur Bernódusson, Guðmundur L. Hafsteinsson og Kristján Sveinsson eru höfundar. Í þeirri bók er saga íslensku vitaþjónustunnar rakin frá upphafi. Greint er frá uppbyggingu og rekstri vitakerfisins, þætti vitavarðanna gerð skil og fjallað um tengsl byggingarstíls vitanna við strauma og stefnur í samtíma þeirra. Bókina prýðir og fjöldi ljósmynda.
Leiðsögu og eftirlitskerfi
Lög og reglugerðir
Alþjóðareglur
- Alþjóðasamningur um öryggi mannslífa á hafinu, SOLAS, kafli V. ( Safety of Navigation for all vessels at sea)
- Alþjóðasamningur Alþjóðasiglingamálastofnunarinnar um auðveldun flutninga á sjó, FAL 1965.
- Vefur samgöngustofu hýsir SOLAS og FAL 1965 samningin.
Sér í lagi tiltekur Alþjóðasamningurinn, kafli V sérstaklega að sá kafli skal gilda um öll skip á sjó, en ekki bara SOLAS skip eins og aðrir kaflar samningsins tiltekur.
Kafli V, aðgreinir þannig ekki sjófarendur á annan hátt en útfrá siglingaþéttleika og þeirri áhættu sem er til staðar, óháð tegund af skipi sem siglir.
Listi yfir landsvita (ljósvitar)
Hér fyrir neðan má sjá landsvita á Íslandi, nafn vita, ljóseinkenni, sjónarlengd, staðsetningu og númer. Vitarnir í upptalningunni hér að neðan eru þeir vitar sem Vegagerðin sinnir eftirliti og viðhaldi með.
