Umferðar­ljós

Úttekt á umferðarljósum á höfuðborgarsvæðinu – stefnt að bættri umferðarflæði og öryggi

Flest umferðarljós höfuðborgarsvæðisins eru staðsett í Reykjavík, en einnig í öðrum sveitarfélögum sem standa að Samgöngusáttmálanum. Hluti ljósanna stendur á vegum sem heyra undir Vegagerðina. Með tilkomu sáttmálans var settur á fót samstarfshópur Vegagerðarinnar og sex sveitarfélaga svæðisins til að hafa heildaryfirsýn og samhæfingu á rekstri og þróun umferðarljósa, enda bera þessir aðilar sameiginlega ábyrgð á þeim.

Samstarfshópurinn hefur þegar lokið heildarúttekt á öllum umferðarljósum á svæðinu. Í framhaldinu hefur hann unnið að aðgerðaráætlun, stefnumörkun og setningu markmiða sem lúta að ljósunum í heild sinni. Meðal verkefna er að greina hvar helst er þörf á að endurnýja ljós eða tæknibúnað sem er orðinn gamall og þarfnast uppfærslu. Þá hefur hópurinn kortlagt hvaða gatnamót skapa helst tafir á annatímum og þarf því að skoða sérstaklega í ljósi framtíðarþarfa í samgöngum.

Markmiðin eru skýr: að tryggja umferðaröryggi, lágmarka mengun fyrir vegfarendur með því að draga úr óþarfa biðtíma, og auka greiðfærni í samgöngukerfinu þannig að það þjóni bæði almennum ökumönnum og notendum almenningssamgangna betur. Í því felst jafnframt að bæta aðgengi og öryggi gangandi og hjólandi vegfarenda við gatnamót sem krefjast sérstakrar athygli.

Að sögn aðstandenda verkefnisins er úttektin mikilvægur grunnur fyrir framtíðarframkvæmdir og forgangsröðun innan Samgöngusáttmálans. Ljóst sé að með samhæfðari stjórnun og betri tækni megi ná fram bæði aukinni skilvirkni og umtalsverðum ávinningi fyrir umhverfið og samfélagið í heild.

Umferðarljós samanstanda af mismunandi einingum, s.s. stjórnkassa, ljóskerjum, skynjurum og hnappaboxum. Einingarnar eru tengdar saman með köplum sem liggja í ídráttarrörum og brunnum neðanjarðar.

• Að stýring umferðarljósa samræmist umferðinni hverju sinni.
• Að veita Strætó og neyðarakstri forgang.
• Að safna umferðarupplýsingum í rauntíma og lágmarka umferðartafir.
• Að vakta og senda sjálfvirkar tilkynningar ef bilanir koma upp.

Rúmlega helmingur allra umferðarljósa er tengdur við miðlæga stýritölvu umferðarljósa (MSU), sem er af gerðinni Sitraffic Scala og er markmiðið að tengja öll umferðarljós við MSU.

Einn af kostum þess að tengja umferðarljós við MSU, er að bilunartilkynningar berast um leið og bilunar verður viðvart, þannig að hægt er að bregðast skjótt við.

Núverandi kerfi er keyrt á sjálfvirkri stýringu sem kallast TASS og er helsti ávinningur þess að kerfið velur ljósastillingar út frá umferðarmagni hverju sinni fyrir hvert TASS-svæði.

Höfuðborgarsvæðinu er skipt upp í fimm TASS-svæði:

1. Sæbraut
2. Miklabraut-Kringlumýrarbraut-Hringbraut-Suðurlandsbraut
3. Hafnarfjarðarvegur
4. Bústaðavegur
5. Breiðholtsbraut-Nýbýlavegur

Stýringu umferðarljósa á höfuðborgarsvæðinu má skipta í þrennt:

• Fortímastillt (e. pre-timed)
• Hálfumferðarstýrð (e. semi-actuated)
• Alumferðarstýrð (e. fully-actuated)

Flest umferðarljósin eru umferðarstýrð og stýrast út frá skynjurum.

Á fortímastilltum umferðarljósum eru engir skynjarar til staðar. Lengd grænu, gulu og rauðu ljósanna er fyrirfram skilgreind og breytist ekki eftir umferðarmagni.

Á hálfumferðarstýrðum gatnamótum logar grænt á aðalstefnu ef umferð er ekki skynjuð á hliðargötum eða ekki er ýtt á hnapp á gönguþverun yfir aðalstefnu.

Á alumferðarstýrðum gatnamótum logar rautt á alla umferðarstrauma ef engin vegfarandi er skynjaður.

Græn bylgja kallast þegar umferðarljós eru samstillt þannig að ökumenn geti ekið á jöfnum hraða án þess að lenda á rauðu ljósi. Jafn hraði er stilltur á u.þ.b. 80-100% af leyfilegum hámarkshraða.

Sjaldnast er hægt að hafa grænar bylgjur í báðar áttir samtímis vegna legu og staðsetningu gatnamóta. Því er reynt að samstilla ljós í ríkjandi akstursstefnu hverju sinni. Umferðarljós á stofnbrautum er samstillt þannig að umferð eigi sem greiðasta leið í átt að miðborginni á morgnanna, en í átt frá miðborginni síðdegis og utan annatíma.

Markmið með samstillingu umferðarljósa er að bæta umferðarflæðið og lágmarka tafir. Hins vegar geta ýmsir þættir haft áhrif á samstillinguna og er ávinningur hennar lítill þegar umferðarmagn er mikið.

Miðlæg stýritölva umferðarljósa sér um að keyra forgangskerfi fyrir neyðarbíla og Strætó. Búnaði er komið fyrir í slökkviliðsbílum og sjúkrabílum sem kallar sjálfkrafa eftir forgangi á umferðarjósum þegar bifreiðarnar aka á forgangsljósum. Strætó á greiðari leið um gatnamót með stýringunni, þó það sé ekki forgangsstýring eins og hjá slökkviliðinu. Stýringin virkar þannig hjá Strætó að tæki í vagninum skynjar þegar vagn nálgast gatnamót og þá framlengist tíminn sem grænu ljósin loga í akstursstefnu þeirra.

Markmið forgangskerfisins er að tryggja aukið öryggi í neyðarakstri, bæði fyrir þá sem eru í neyðarakstrinum en ekki síður almenna umferð sem neyðaraksturinn snertir hverju sinni. Einnig er lykilatriði þegar fólk er í lífshættu að stytta viðbragðstíma, ekki síst þegar umferð er mikil. Reynslan af kerfinu er mjög góð.

Söfnun umferðarupplýsinga er grundvallaratriði í miðlægri stýringu umferðar. Til að skynja og meta magn umferðar hefur umferðarskynjurum verið komið fyrir á nokkrum talningarstöðum. Skynjararnir eru tengdir við MSU og þar eru upplýsingar úr skynjurum notaðar til að velja hentugasta ljósaforritið hverju sinni.

Nánar um þetta á vefsíðu Reykjavíkurborgar:

• Upplýsingar um þjónustustig umferðarflæðisins í rauntíma
• Upplýsingar um umferðarmagn og hraða á völdum stöðum í rauntíma

Stjórnikassinn sér um að stýra umferðarljósunum og samanstendur hann af nokkrum einingum. Öll ljósker, hnappabox og skynjarar tengjast í stjórnkassann og sér öryggiskerfi kassans um að umferðarljósin virki rétt, ásamt því að bregðast rétt við truflunum.

Sífellt er unnið að endurnýjun umferðarljósa, en notast er við átta mismunandi tegundir stjórnkassa og eru nokkrir orðnir yfir 30 ára gamlir. Við endurnýjun er forgangsatriði að tengja umferðarljósin við MSU svo hægt sé að vakta umferðarljósin og bregðast skjótt við bilunum.

Við endurnýjun umferðarljósa er eingöngu notast við LED. Auk þess að vera orkusparandi, eru LED ljósin mun áreiðanlegri og með lægri bilanatíðni en hefðbundnar glóperur. Meira en helmingur umferðarljósa er með LED ljósum.