11. september 2021

Fjórar brýr vígðar við hátíð­lega athöfn

Fækkun einbreiðra brúa á Hringvegi heldur áfram

Kvennakór Hornafjarðar söng við þetta tækifæri sem þótti sérstaklega viðeigandi, enda hefur kórinn á síðustu árum tekið lagið á öllum einbreiðum brúm á svæðinu til að styðja við baráttuna gegn þeim. Með söng sínum hafa þær vakið athygli á mikilvægi þess að fækka þessum brúm sem lengi hafa verið taldar bæði varasamar og tímafrekar í sívaxandi umferð. Þetta táknræna framlag kórsins hefur þannig orðið hluti af vitundarvakningu um brýna þörf á úrbótum í samgöngumálum á svæðinu.

Skipulega er verið að fækka einbreiðum brúm bæði á Hringvegi (1) og víðar um landið. Árið 1990 voru einbreiðar brýr á Hringvegi hátt í 140 talsins. Þeim fækkaði hratt á fyrstu áratugum framkvæmda og voru orðnar um 60 í kringum 2006 og 42 árið 2011. Eftir það hægðist þó á slíkum framkvæmdum og á næstu átta árum voru aðeins byggðar nýjar brýr í stað sex einbreiðra, sem sýnir að framfarirnar höfðu orðið fremur hægar miðað við þörfina.

Með byggingu brúnna yfir Brunná, Kvíá, Fellsá og Steinavötn hefur fjöldi einbreiðra brúa á Hringvegi (1) nú farið niður í 32 og mun þeim áfram fækka á næstu árum. Verið er að byggja þrjár nýjar brýr í stað einbreiðra á Hringvegi, og þegar þær verða teknar í notkun á næsta ári mun fjöldinn lækka í 29. Þetta eru nýjar brýr yfir Jökulsá á Sólheimasandi, Núpsvötn og Hverfisfljót. Þá er einnig í útboðsferli nýr Hringvegur um Hornafjörð sem mun fækka einbreiðum brúm á þeirri leið um þrjár til viðbótar.

Samkvæmt fjárveitingum til breikkunar brúa í samgönguáætlun 2020–2024 er gert ráð fyrir að framkvæmdir hefjist við fleiri brýr á næstu árum, líklega 3 til 5 brýr til viðbótar fyrir árið 2024. Þar á meðal eru Búlandsá, Gjádalsá, Selá í Álftafirði, Hvaldalsá og Krossá á Berufjarðarströnd. Ef áætlanir ganga eftir gæti staðan orðið verulega breytt á örfáum árum.

Í dag eru flestar einbreiðar brýr á Hringvegi á Austursvæði, eða 26 talsins, en samkvæmt áætlunum gætu þær fækkað niður í 19 árið 2024. Á Norðursvæði Vegagerðarinnar eru einungis tvær einbreiðar brýr á Hringvegi og á Suðursvæði eru þær fjórar. Þessi dreifing sýnir að mesta brýningin er á Austurlandi þar sem vegir liggja yfir fjölmargar ár og læki á leiðinni austur með landinu. Betur má þó ef duga skal, sérstaklega á kaflanum milli Skeiðarársands og Hafnar í Hornafirði, þar sem orðið hefur sprenging í umferð síðustu ár með tilkomu ferðamanna. Þar eru flöskuhálsar sem krefjast tafarlausra úrbóta.

Þótt Hringvegurinn beri hæst í umræðunni eru einbreiðar brýr þó víðar en þar. Samkvæmt talningu eru alls 663 einbreiðar brýr á landinu öllu. Á síðustu árum hefur þeim smám saman fækkað á stofn- og tengivegum: árið 2017 um tvær, árið 2018 um fimm, árið 2019 um fimm, árið 2020 um fjórar og árið 2021 um þrjár. Samtals hefur einbreiðum brúm því fækkað um 19 á stofn- og tengivegum á fimm árum. Þetta sýnir ákveðinn árangur en jafnframt hversu mikið verk er enn óunnið.

Nýjar brýr sem breyta ferðaupplifun

Brunná

Verkið við Brunná í Vestur-Skaftafellssýslu markaði upphafið að þessari lotu framkvæmda sem átti eftir að breyta ásýnd Hringvegarins á þessu svæði. Gamla brúin, sem byggð var árið 1970, þótti á sínum tíma burðug en var bæði mjó og orðin úr sér gengin. Með sívaxandi umferð var ljóst að hún uppfyllti ekki lengur kröfur til öryggis.

Nýja brúin, sem tekin var í notkun eftir rúmt ár í framkvæmdum, er bæði breiðari og hærri og tryggir betra öryggi fyrir vegfarendur. Bráðabirgðabrú var reist meðan á framkvæmdum stóð svo umferð raskaðist sem minnst, og heimamenn segja að nýja brúin hafi stytt ferðatíma og bætt öryggi verulega, ekki síst yfir háannatíma ferðamannasumarsins.

Kvíá

Brúin yfir Kvíá í Öræfum var eitt stærsta einstaka verkefnið í þessari framkvæmdalotu. Eldri brúin, sem stóð aðeins ofar í landinu, var orðin þröng og staðsetning hennar þótti óheppileg í ljósi þess að áin hefur löngum verið til vandræða í vatnavöxtum. Nýja brúin var því byggð í nýrri veglínu, auk þess sem gerðar voru endurbætur á aðliggjandi vegum og komið upp nýjum áningarstað.

Við bygginguna þurfti að tryggja afar sterkar undirstöður vegna kraftmikils vatnsfars árinnar, og voru því notaðir boruð stálstaurar sem fylltir voru steypu. Brúin er nú breið og örugg, og með tilkomu hennar hefur mikilvægur áfangastaður á leiðinni austur orðið greiðfærari – sem hefur bæði gildi fyrir heimamenn og ferðamenn sem ferðast um svæðið allt árið.

Steinavötn

Brúin yfir Steinavötn átti sér dramatíska sögu. Eldri brúin, byggð 1964, eyðilagðist í miklum flóðum haustið 2017 þegar áin gróf undan millistöpli og skemmdi yfirbygginguna svo illa að brúin var dæmd ónýt. Ástandið var mikið áfall, þar sem brúin var lykiltenging á Hringveginum og lokun hennar hefði þýtt verulega krókaleið fyrir alla sem þurftu að komast austur eða vestur.

Á aðeins viku tókst þó að reisa bráðabirgðabrú og halda þannig umferð gangandi – viðbragð sem margir hafa kallað einstakt afrek. Nýja brúin sem nú rís yfir Steinavötn er bæði sterkari og breiðari, með hærri veglínu og öflugri undirstöðum. Hún er tákn þess hvernig samgöngumannvirki þurfa að standast ekki aðeins núverandi álag heldur einnig náttúruöfl framtíðarinnar.

Fellsá

Brúin yfir Fellsá í Suðursveit var lengi talin flöskuháls á Hringveginum. Hún var þröng og gat verið varasöm í mikilli umferð, sérstaklega þegar stórir bílar mættu smærri ökutækjum.

Við framkvæmdina var lögð áhersla á að raska sem minnst umferð og reist var bráðabirgðabrú meðan verkinu stóð. Nýja brúin, sem nú stendur í sömu veglínu, er bæði breiðari og burðarmeiri. Hún býður upp á mun öruggari akstur, hvort sem um er að ræða íbúa svæðisins, atvinnubílstjóra eða ferðamenn á leið sinni austur eða vestur. Þegar hún var tekin í notkun var því fagnað víða, því hún hefur gjörbreytt öryggi og ferðaupplifun á þessum kafla.

Þessar fjórar nýju brýr – Brunná, Kvíá, Steinavötn og Fellsá – eru ekki aðeins ný mannvirki heldur tákn um breytingar sem eru að verða á Hringveginum. Þær draga úr slysahættu, stytta ferðatíma og gera leiðina greiðfærari, sem skiptir öllu máli í samfélagi þar sem bæði íbúar og ferðamenn reiða sig á öruggar samgöngur. Þær minna jafnframt á að enn er langt í land þar til öllum einbreiðum brúm hefur verið útrýmt, en þær sýna að markviss vinna skilar árangri.