1897

Þjóðólfur, 8. okt. 1897. 49. árg. 48. tbl. , bls. 192:

Blöndubrúin og vígsla hennar
Pistill úr Húnaþingi
Það var auðséð fyrir þann, sem þekkir sveitalífið á Íslandi og heyskaparannirnar, að miðvikudaginn 25. ágúst, var eitthvað einstakur og þýðingamikill dagur fyrir Húnvetninga. Það er ekki siður um hásláttinn í miðri viku, að byrja daginn með því, að söðla jóinn til að "ríða út", en þennan morgun gat að líta fólk á reið í stórhópum, nálega hvert sem litið var, frá því um dagmálaskeið og vel fram um hádegi. Sást fljótt, að ferðalagið var engin pílagrímsför, því gammarnir þeyttust ákaflega, tóku hvern sprettinn á fætur öðrum, eftir því sem hverum var lagði, og námu einatt eigi staðar fyr en eftir fleiri króka eða hringi. Það var og eitt einkennilegt, að allir stefndu í sömu átt - til sjávar - og hafði þó engin sérleg fiskifregn eða hvalsögufrétt flogið um héraðið. - Hvað var þá, sem dró fleiri hundruð kvenna frá búrkistunni og börnunum? Það var fregnin um, að komin væri manngeng brú á Blöndu sem ætti að vígja og opna almenningi í dag. Veðrið var fremur drungalegt, en milt og enginn ánægjuspillir. Kauptúnið Blönduós varð að stórborg, það úði og grúði af fólki og hestum á götunum (!) og allt í kring; þó var auðséð, að eigi stóð markaðurinn yfir, því sölubúðir voru lokaðar. Um kl. 12 voru fánar dregnir á stengur, og um sama skeið þyrptist mannfjöldinn upp að norðurenda Blöndubrúar; einna síðast kom amtmaðurinn í Norður- og Austuramtinu. Honum var búinn ræðustóll á guðs grænni jörðu, og innan fárra stunda kveður hann hljóðs. Malið og skvaldrið í lýðnum dó út, en í sömu svipan hljómaði kór lagið: "Ó fögur er vor fósturjörð"! við drápu, er Páll hreppstjóri á Akri hafði ort út af tækifærinu, og þótti hvorttveggja allvel sæma. Að því búnu ekur amtmaður til máls, hér um bil á þessa leið: - Um leið og hann afhenti brúna almenningi til nota, ætlaði hann að tala nokkur orð; gat þess, að þetta væri fyrsta fasta járnbrú á landinu, hún væri nú komin upp fyrir dugnað og framfarahug landsmanna, enda hefðu fá mál haft jafngreiðan framgang á þingi, eins og lögin um brú á Blöndu. Þau hefðu komið inn á þing 1895, og á sama þingi hefði verið samþykkt 20.000 kr. útgjöld til þessa fyrirtækis. Nú ættu héraðsmenn að sjá og skilja nytsemi hennar; vera þess vitandi, að hún væri þeim sannalegur dýrgripur. Það væri nú komið nokkuð fram af ósk landshöfðingja í vígsluræðu sinni við Ölfusárbrúna, að út af henni drypi 8 brýr jafn höfgar, eins og hringar af Draupni. Þetta kostaði mikið fé, og það væri einskonar þrautir, er lagðar væru fyrir Íslendinga. Þeir byggju ekki í þeim löndum, þar sem steiktar gæsir hlypu í munn manna, en yrðu að vinna og stríða, eins og bóndadæturnar í þjóðsögunni um Ásu, Signýju og Helgu, sem varð að vinna ýmsar þrautir t. d. að útvega eld, en varð að síðustu fremst þeirra. Allt væri hér nákvæmlega gert og ætti ekki einungis foringinn (verkfræðingurinn) heldur og hver og einn, sem starfað hefði að þessu stórvirki þökk skilið fyrir. Sagði, að landið og óblíða náttúrunnar hefði skapa oss Íslendinga og vér myndum eiga framtíð fyrir höndum.
Þá tóku menn á rás yfir brúna, töldust það full 600 sálna, er þar voru staddar. Léku menn nú lausum hala um stund hér og þar í kring, sumir sóttu heim brennivínskrá veitingamannsins á Blönduós, sem byggt hafði nýlendu allnærri. Bráðum söfnuðust helstu söngmenn saman og hófu margraddaðan söng, voru þar sungin ýms þjóðleg og lagleg lög og kvæði.
Að því búnu, hér um bil nón, hóf amtmaður með frú sýslumannsins og sýslumaðurinn með frú amtmanns dans á þar til gerðum danspalli á árbakkanum. Þótti það frjálslegt og alþýðlegt af þeim höfðingjum að opna dansinn fyrir unga fólkinu, sem kynokaði sér við að byrja. Hélst dansinn, drykkjan og rabbið þarna fyrir norðan ána alllengi fram eftir, eftir því sem menn lysti og höfðu tíma til, en um kl. 4 tóku yfirvöldin, flestir prestar sýslunnar og báðir læknarnir auk ýmsra leikmanna, er gæddir voru krónum og fínum klæðum, og í einhverjum metum hjá höfðingjunum, sig út úr og settust að snæðingi hjá veitingamanninum, sem gaf þeim að borða fyrir 5 ½ kr. Var samsætið gert til heiðurs amtmanni og Thoroddsen og þeir heiðursgestir.
Áður en ég skil við frásögnina um vígsluhátíð okkar, þykir mér hlýða að geta eitthvað brúarinnar sjálfrar, sem er sá rétti miðpunktur alls þessa, því all flestir munu hafa óljósa hugmynd um stærð eða útlit byggingar þessarar. - Undir suðurenda brúarinnar stendur sementsteyptur stöpull, sem er að framan 4 8/10 meter (meter liðlega 1 ½ fet), að meðalhæð 3,13 m., lengd 4 ½ m., breidd 4 m.; undir norðurenda er stöpullinn 5 8/10 m á hæð (meðalhæð 4,90 m.), lengd 6 m., breidd 4 m. Frá þessum stöpli gengur trébrú, yfir sund eða skorn í klöpp, sem áin í stórflóðum fer yfir, norður á annan stöpul, sem hefur þessa stærð: hæð 4 ½ m. (meðalhæð 2 ½ m.), lengd 34 m. breidd 4 m. Sjálf er brúin sem sagt úr járni, föst eins og klettur (ekki hengibrú) að lengd 37 ½ m. breidd 3 1/5 m. út á kant, hæð frá trépalli og upp á efstu slá 3 3/10 m. Athugandi er, að hæðin er frá neðri röð dálítið meira, þar þessi hæð er tekin frá gólfi brúarinnar, sem auðvitað hvílir á þverslám úr járni, en sjálft er gert úr öflugum plönkum. Engin hætta er að fara yfir brúna, þó mönnum sé svima hætt, því járnriðin beggja vegna gefa ekki eftir, þó slangrað sé út í hliðarnar, og eigi velta menn út af þeim, því að þau eru nálega 5 álna há; sýnast fullvaxnir menn, eins og peð á brúnni. Vígsludaginn var hún skreytt með 3 fánum á hvorum enda og blómstöngum við inngang og útgang. Brúin er enn rauðmáluð, en á að málast grá. Burðarafl hennar á að vera 80 tons (tons nálega 200 pd.) og hefur hún verið reynd með 75 tonnum og naumast sést svig á.

Þjóðólfur, 8. okt. 1897. 49. árg. 48. tbl. , bls. 192:

Blöndubrúin og vígsla hennar
Pistill úr Húnaþingi
Það var auðséð fyrir þann, sem þekkir sveitalífið á Íslandi og heyskaparannirnar, að miðvikudaginn 25. ágúst, var eitthvað einstakur og þýðingamikill dagur fyrir Húnvetninga. Það er ekki siður um hásláttinn í miðri viku, að byrja daginn með því, að söðla jóinn til að "ríða út", en þennan morgun gat að líta fólk á reið í stórhópum, nálega hvert sem litið var, frá því um dagmálaskeið og vel fram um hádegi. Sást fljótt, að ferðalagið var engin pílagrímsför, því gammarnir þeyttust ákaflega, tóku hvern sprettinn á fætur öðrum, eftir því sem hverum var lagði, og námu einatt eigi staðar fyr en eftir fleiri króka eða hringi. Það var og eitt einkennilegt, að allir stefndu í sömu átt - til sjávar - og hafði þó engin sérleg fiskifregn eða hvalsögufrétt flogið um héraðið. - Hvað var þá, sem dró fleiri hundruð kvenna frá búrkistunni og börnunum? Það var fregnin um, að komin væri manngeng brú á Blöndu sem ætti að vígja og opna almenningi í dag. Veðrið var fremur drungalegt, en milt og enginn ánægjuspillir. Kauptúnið Blönduós varð að stórborg, það úði og grúði af fólki og hestum á götunum (!) og allt í kring; þó var auðséð, að eigi stóð markaðurinn yfir, því sölubúðir voru lokaðar. Um kl. 12 voru fánar dregnir á stengur, og um sama skeið þyrptist mannfjöldinn upp að norðurenda Blöndubrúar; einna síðast kom amtmaðurinn í Norður- og Austuramtinu. Honum var búinn ræðustóll á guðs grænni jörðu, og innan fárra stunda kveður hann hljóðs. Malið og skvaldrið í lýðnum dó út, en í sömu svipan hljómaði kór lagið: "Ó fögur er vor fósturjörð"! við drápu, er Páll hreppstjóri á Akri hafði ort út af tækifærinu, og þótti hvorttveggja allvel sæma. Að því búnu ekur amtmaður til máls, hér um bil á þessa leið: - Um leið og hann afhenti brúna almenningi til nota, ætlaði hann að tala nokkur orð; gat þess, að þetta væri fyrsta fasta járnbrú á landinu, hún væri nú komin upp fyrir dugnað og framfarahug landsmanna, enda hefðu fá mál haft jafngreiðan framgang á þingi, eins og lögin um brú á Blöndu. Þau hefðu komið inn á þing 1895, og á sama þingi hefði verið samþykkt 20.000 kr. útgjöld til þessa fyrirtækis. Nú ættu héraðsmenn að sjá og skilja nytsemi hennar; vera þess vitandi, að hún væri þeim sannalegur dýrgripur. Það væri nú komið nokkuð fram af ósk landshöfðingja í vígsluræðu sinni við Ölfusárbrúna, að út af henni drypi 8 brýr jafn höfgar, eins og hringar af Draupni. Þetta kostaði mikið fé, og það væri einskonar þrautir, er lagðar væru fyrir Íslendinga. Þeir byggju ekki í þeim löndum, þar sem steiktar gæsir hlypu í munn manna, en yrðu að vinna og stríða, eins og bóndadæturnar í þjóðsögunni um Ásu, Signýju og Helgu, sem varð að vinna ýmsar þrautir t. d. að útvega eld, en varð að síðustu fremst þeirra. Allt væri hér nákvæmlega gert og ætti ekki einungis foringinn (verkfræðingurinn) heldur og hver og einn, sem starfað hefði að þessu stórvirki þökk skilið fyrir. Sagði, að landið og óblíða náttúrunnar hefði skapa oss Íslendinga og vér myndum eiga framtíð fyrir höndum.
Þá tóku menn á rás yfir brúna, töldust það full 600 sálna, er þar voru staddar. Léku menn nú lausum hala um stund hér og þar í kring, sumir sóttu heim brennivínskrá veitingamannsins á Blönduós, sem byggt hafði nýlendu allnærri. Bráðum söfnuðust helstu söngmenn saman og hófu margraddaðan söng, voru þar sungin ýms þjóðleg og lagleg lög og kvæði.
Að því búnu, hér um bil nón, hóf amtmaður með frú sýslumannsins og sýslumaðurinn með frú amtmanns dans á þar til gerðum danspalli á árbakkanum. Þótti það frjálslegt og alþýðlegt af þeim höfðingjum að opna dansinn fyrir unga fólkinu, sem kynokaði sér við að byrja. Hélst dansinn, drykkjan og rabbið þarna fyrir norðan ána alllengi fram eftir, eftir því sem menn lysti og höfðu tíma til, en um kl. 4 tóku yfirvöldin, flestir prestar sýslunnar og báðir læknarnir auk ýmsra leikmanna, er gæddir voru krónum og fínum klæðum, og í einhverjum metum hjá höfðingjunum, sig út úr og settust að snæðingi hjá veitingamanninum, sem gaf þeim að borða fyrir 5 ½ kr. Var samsætið gert til heiðurs amtmanni og Thoroddsen og þeir heiðursgestir.
Áður en ég skil við frásögnina um vígsluhátíð okkar, þykir mér hlýða að geta eitthvað brúarinnar sjálfrar, sem er sá rétti miðpunktur alls þessa, því all flestir munu hafa óljósa hugmynd um stærð eða útlit byggingar þessarar. - Undir suðurenda brúarinnar stendur sementsteyptur stöpull, sem er að framan 4 8/10 meter (meter liðlega 1 ½ fet), að meðalhæð 3,13 m., lengd 4 ½ m., breidd 4 m.; undir norðurenda er stöpullinn 5 8/10 m á hæð (meðalhæð 4,90 m.), lengd 6 m., breidd 4 m. Frá þessum stöpli gengur trébrú, yfir sund eða skorn í klöpp, sem áin í stórflóðum fer yfir, norður á annan stöpul, sem hefur þessa stærð: hæð 4 ½ m. (meðalhæð 2 ½ m.), lengd 34 m. breidd 4 m. Sjálf er brúin sem sagt úr járni, föst eins og klettur (ekki hengibrú) að lengd 37 ½ m. breidd 3 1/5 m. út á kant, hæð frá trépalli og upp á efstu slá 3 3/10 m. Athugandi er, að hæðin er frá neðri röð dálítið meira, þar þessi hæð er tekin frá gólfi brúarinnar, sem auðvitað hvílir á þverslám úr járni, en sjálft er gert úr öflugum plönkum. Engin hætta er að fara yfir brúna, þó mönnum sé svima hætt, því járnriðin beggja vegna gefa ekki eftir, þó slangrað sé út í hliðarnar, og eigi velta menn út af þeim, því að þau eru nálega 5 álna há; sýnast fullvaxnir menn, eins og peð á brúnni. Vígsludaginn var hún skreytt með 3 fánum á hvorum enda og blómstöngum við inngang og útgang. Brúin er enn rauðmáluð, en á að málast grá. Burðarafl hennar á að vera 80 tons (tons nálega 200 pd.) og hefur hún verið reynd með 75 tonnum og naumast sést svig á.