1881

Tenging í allt blaðaefni ársins 1881

Ísafold, 26. apríl 1881, 8. árg., 8. tbl., forsíða:
Jens Pálsson segir nauðsynlegt að bæta veginn um Mosfellsheiði og finnst það grimmdarlega meðferð að reka hesta um veginn eins og hann er nú.

Mosfellsheiði, og nokkur orð um vegagjörð
Mosfellsheiði er einn hinn fjölfarnasti, ef eigi fjölfarnastur, fjallvegur á Íslandi. Yfir heiði þessa fara Upp-Árnesingar bæði verslunar- og skreiðarferðir sínar; þá fara og allmargir Borgfirðingar og jafnvel Hvítsíðingar um fjallveg þennan til Reykjavíkur, um heiði þessa liggur enn fremur alþjóðarleið allra Norðlinga til höfuðsstaðarins, og allra ferðamanna frá Reykjavík og úr sjávarsveitunum við Faxaflóa (t.d. kaupafólks), er fara norður í land. En ekki þar með búið, - nálega hver og einn útlendur maður, sem til Reykjavíkur kemur, fer yfir heiði þessa, ef hann annars ferðast eina dagleið á landi hér. Á öllum miðkafla heiðarinnar er vegurinn þannig, þegar þurrt er um, að stórgrýtissteinar – og sumsstaðar ærið þéttir – liggja ofan á leirmold, og ná eins og þétt breiða út fyrir alla hina mörgu götutroðninga; sumsstaðar er vegurinn ófær urð, og grjótið svo þétt, að varla er nægilegt bil handa hestfætinum á milli steinanna. Þegar aftur á móti rignir, þótt eigi sé lengur en einn dag eða tvo, blotnar leirmoldin og treðst upp; og myndast þá leirleðjupollar innan um stórgrýtið, má þá vegurinn teljast ófær, jafnvel fyrir lausríðandi mann. Þó er enn verri meðferðin á hestunum, þegar þeir eru reknir um slíkan veg með þyngsla-klyfjum, t.d. með borðviðardrögum á haustdegi oft í stormi og regni, þá er viðbjóðslegt að sjá skepnurnar hrekjast fyrir storminum til og frá um ófæru þessa; en þó erum vér, sem drögum að oss allar nauðsynjar vorar um þennan veg, neyddir til að beita þessari grimmdarlegu meðferð við hesta vora, og er það hart aðgöngu fyrir margan mann.
Ég hef vakið máls á vegi þessum, og lýst honum afdráttarlaust, til þess að vekja á honum athygli stjórnar þeirrar, sem hefir framkvæmd fjallvegabótanna á hendi, því ég er viss um, að þegar hin brýna þörf á því, að endurbæta veginn, er orðin fullkunnug, muni úr henni verða bætt svo fljótt sem unnt er.
En þegar um er að ræða vegabótina sjálfa, þá er auðvitað, að hún má ekkert kák vera. Að ryðja heiðina er ónýtt verk, - það hefir reynslan sýnt. Hún var vel rudd 1874, og þó er hún nú orðin illfær. Það þarf að leggja upphleyptan veg um allt miðbik heiðarinnar, að minnsta kosti austan frá Moldbrekkum og vestur undir Grímmannsfellsöxl. Grjótið til vegagjörðarinnar er nálega allsstaðar við höndina, og næga möl má fá í veginn við báða enda hans, og máske víðar, - en leiðin er svo slétt og hallalítil, að aka má hlöðnum vagni jafnt vestur sem austur eftir. Vera má og, að veginn megi nokkuð stytta, sé hann færður úr stað.
Ég hygg að upphleyptir vegir verði hinir hagkvæmustu og endingarbestu til að mæta áhrifum vatns, snjóbleytu og storma, enda eru þeir ómissandi á þeim heiðum sem farnar eru oft á vetrardegi, því að snjó festir lítt á upphleyptum vegum. En til þess að þeir endist vel, verður að vanda vel alla byggingu þeirra, og betur en gjört hefir veirð sumsstaðar hér sunnanlands til þessa, og þarf strangt eftirlit með veggjörðarmönnum ætíð. Það er illa gjört og endingarlaust verk, þegar steinum er raðað aðeins í hinar ystu hleðslur vegarins, og svo hrúgað grjóti innan í af handahófi, - síðan rutt þykku moldarlagi eða moldarhrygg á allt ofan, og þar ofan á stráð dálitlu af möl eða sandi. Þegar svona er unnið verkið, verður vegurinn betur laginn til þess, að líta snoturlega út í bráðina í augum úttektarmanna, en til þess að þola umferð hesta, og áhrif vatns og vinda. Leirmold sú, sem þannig er hrúgað í veginn, verður við troðninguna ógagnfærileg vatninu, sem rennur út af veginum, myndar farvegi í moldina, og ber nokkuð af henni burtu með sér, uns hún þverrar; brýst þá vatnið niður gegnum urðina, sem undir er moldinni, og þvær allar moldarleifarnar loksins í burtu; verður þá ber urðin eftir, og vegurinn ófær. Þegar upphleyptan veg skal hlaða, ætla ég, að þessi aðferð verði best og traustust: Úr hinu lengsta og stærsta grjótinu skal hlaða hleðslurnar, þær er út horfa beggja vegna og skal skorða þær hleðslur vel; þá skal jafnframt raða grjóti innan í og skorða það vel, en flóra efst svo vel sem auðið er, og berja steinklóður í allar holur, og er ekki vel flórað undir íburðinn, nema ríða megi veginn hiklaust, þegar skilið er við grjótverkið. Síðan skal aka eintómri möl í veginn, ef hún með nokkru móti getur fengist, og skal nú mölin, er fyrst er lögð ofan á grjótið, vera stórgjörðust, og svo smærri eftir því sem ofar kemur, og hin smæsta efst, og væri nokkuð leirblandinn sandur hentugur til að liggja allra efst fyrir sléttleika- og mýkindasakir. Með þessari aðferð hygg ég að mætti gjöra endingargóða vegi, og þótt þeir yrðu nokkru dýrari í fyrstu, en hinir með urðinni og moldarhaugnum, þá mundu þeir vegna endingarinnar í raun réttri verða miklu ódýrari. Svona gjörðir vegir mundu gleypa í sig rigningarvatnið, það mundi síga niður í hina holu möl og grjót, og svo útundan veginum, - þar sem aftur á móti hvert hófspor fyllist með vatni á moldarveginum, og allt treðst upp og verður að forarleðju, sem berst smám saman burtu með vatninu, eins og áður er vikið á.
Sú skoðun hefir verið látin í ljósi, að fjallvegir þeir, sem póstleiðir liggja um, skuli sitja í fyrirrúmi fyrir öðrum vegum um vegabætur. Þessa skoðun get ég ekki aðhyllst undantekningarlaust. Það er án efa rétt, að þar sem fjallvegir að öðru leyti standa jafnt að vígi, - t.a.m. eru jafnfjölfarnir og jafnnauðsynlegir, - þá verði sá vegurinn fyrst bættur, sem einnig er póstvegur. En sé um tvo fjallvegi að ræða, og sé annar mjög fjölfarinn, en hinn sjaldfarinn, og þó póstvegur, þá greiðir það sjálfsagt betur samgöngurnar, frá almennu sjónarmiði skoðað, að bættur sé hinn tíðfarni alþjóðarvegur, en hinn sjaldfarni póstvegur. Að bæta samgöngur á landi voru, er síður fólgið í því, að flýta fyrir bréfum, blöðum og bögglasendingum einungis, heldur en í hinu, að greiða fyrir ferðum manna og flutningum almennt, svo að fé og tími sparist; - vér lifum hvort sem er ekki á einum saman bréfum og bögglasendingum, og virðist mér ekki rétt, að stofna of mjög lífi manna og gripa í háska um miðjan harðindatímann hér á landi og við land, - einungis til þess að seðja bréfasýki vora. Menn ættu að gæta að táknum tímanna í þessu efni, og athuga, að sannar framfarir Íslands eru alls eigi komnar undir neinni ofurkeppni í þessa átt.
Í “bréfkafla frá Árnesingi” í Þjóðólfi 25. bl. F. á. var sú tillaga borin fram, að fjallvegir ættu, þar sem því yrði við komið, að vera akvegir, og get ég vel fallist á þessa skoðun höfundarins, enda þótt bréfkafli þessi flytti að öðru leyti Þjóðólfi of mikið af ýkjum, og skökkum, og að sumu leyti miður góðgjörnum fréttum. Þar sem fjallvegir liggja um brattalítil heiðalönd, annaðhvort upp frá kaupstöðunum eða milli héraða, væri ágætt, að landssjóður vildi byrja á því, að kosta nokkra vagnvegakafla, ekki svo mjög vegna þess, að hugsandi sé til, að leggja vagnvegi um allt þetta sæbratta, fjöllótta og strjálbyggða land fyrst um sinn, - sem vegna hins, að landsbúar þurfa að venjast meðferð og notkun vagna, og þurfa að fá beinar eða óbeinar hvatir til að læra að nota vagna við ýmsan flutning og margs konar störf á heimilum sínum. Gætu nokkrir vagnvegarkaflar í hverjum landsfjórðungi orðið til þessa, mætti því fé, sem til þeirra gengi, heita vel varið. Upphleyptu vegirnir eru hinir bestu akvegir, ef þeir eru vel vandaðir og nokkru breiðari, en lögin ákveða um fjallvegina. Mosfellsheiði væri mjög hentug til að vera lögð vagnvegi, - en hvað sem því líður, er lífsnauðsynlegt að bæta sem fyrst veginn á heiði þessari, - “og fyr er gilt en valið sé”.
Þingvelli við Öxará, 15. febr. 1881.
Jens Pálsson.


Ísafold, 11. júní 1881, 8. árg., 13. tbl., bls. 50:
Til stendur að brúa Skjálfandafljót hjá Goðafossi.

Brúin yfir Skjálfandafljót
Brúin yfir Skjálfandafljót á að leggjast í sumar, og hefir amtsráð norður- og austuramtsins falið herra Bald, sem nú stendur fyrir þinghússbyggingunni, að vera einnig þar fyrir verkum. Þetta er heppilega valið, því það mun sannast, að þinghúsið lofar meistarann. Það mun eiga að byrja á brúargjörðinni á mánaðamótum, eða fyrst í júlímánuði; á að byggja stöpul að minnsta kosti undir annan brúarsporðinn. Fáum vér nú reynslu fyrir, hvernig þessi brú gefst í vatnavöxtum og jakaburði, og er gott að hafa fengið þessa reynslu, áður en byrjað er á stærri og dýrri brúargjörðum. Brúin á að leggjast skammt frá Goðafossi.


Ísafold, 6. ágúst 1881, 8. árg., 20. tbl., bls. 78:
Hér útskýra yfirvöld hvað olli því að konungur staðfesti ekki lögin um brúargerð á Þjórsá og Ölfusá.

Um brýrnar á Þjórsá og Ölfusá
Ráðgjafinn fyrir Ísland hefir nú með bréfi, dags. 30. maí þ.á. látið landshöfðingja tilkynna Alþingi, hvað því olli, að lögin um brúagjörð á Þjórsá og Ölfusá yrðu ekki staðfest. Tilraunir þær, er gjörðar hafa verið til að fá brúagjörðinni framgengt, má sjá af fylgiskjölum ráðherrabréfsins, og skal hér skýrt frá þeim í stuttu máli.
Fyrst bað landshöfðinginn Jón Hjaltalín, þá í Edinborg, að komast eftir, með hverjum kostum brýr fengist keyptar á Skotlandi. Jón fékk það tilboð hjá félögunum P. & W. Maclellan á Skotlandi, að þeir vildu selja efni brúnna, smíðað og flutt á skip út í Lweith, fyrir 35.550 kr. Tilboðsbréfið, dags. í Glasgow 4. nóvbr. 1879, sendi Jón landshöfðingja, en hann aftur ráðherranum með bréfi 15. október s.á. Síðan útvegaði landshöfðingi álit kunnugra og áreiðanlegra manna um kostnað við flutning brúnna til brúastæðanna, verkamenn við stöplabygging o.fl., sendi hann ráðgjafanum það með bréfi 15. mars 1880 og lagði til að lögin yrðu staðfest. Ráðgjafinn þóttist eigi fær til að dæma um, hvort gangandi væri að boði Maclellans, einkum að því leyti, hvort brýrnar væru áreiðanlegar. Bar hann því málið undir stórsmíðafræðing (Ingenieur) Windfeld Hansen, hinn sama, er skoðað hafði brúastæðin (og gjört áætlun um kostnað brúagjörðanna). Frá honum fékk ráðherrann álitsskjal dags. 12. apríl 1880, og var það á þessa leið; “Hengibrýr, eins og skoska félagið býður, eru ótraustari en fastabrýr, en ekki þeim mun ódýrari. Fáist samt ekki fastabrýr með viðunanlegu verði, er sjálfsagt að fá heldur hengibrýr, en að hætta við allt saman. En nauðsynlegt er, að þeir, sem brýrnar selja, selji þær settar á staði sína, og að fullu sé frá þeim gengið. En þar eð Maclellan hefir aðeins boðist til að senda mann til að sjá um frágang þeirra, þá kostnað Íslands, þá er hætt við, að sá kostnaður geti orðið nokkuð mikill, og er ekki ráðandi til að taka svo óákveðnu boði. Yfir höfuð eru danskar brýr bæði betri og enda ódýrari en enskar brýr, og eftirlit mundi verða auðveldara með dönskum mönnum en enskum. Ekki er heldur til þess hugsandi, að koma báðum brúnum á fyrir 100.000 kr. og það þótt hengibrýr séu, og ætti þá fyrst, ef ekki fengist meira fé, að setja brú á Ölfusá; á henni ríður meira, og hún mundi fljótt gjöra svo mikið gagn, að ekki mundi lengi verða dregið að koma hinni líka og fleiri brúm. En fyrst ætti að bjóða dönskum mönnum að taka brúagjörðina að sér, og snúa sér þá fyrst til annarra þjóða, ef svo ólíklega færi, að enginn danskur maður fengist til þess við sanngjörnu verði. Nokkrum dögum síðar skrifaði Windfeld Hansen ráðgjafanum aftur og réð honum frá, að fara að ráðum landshöfðingjans í því, að fá brúalögin staðfest, ef ekki fengist betri brýr en hann áleit brýr Maclellans vera. Auk þess áleit hann, að kostnaður við að koma brúnum fyrir, mundi verða miklu meiri en ráð væri gjört fyrir. Þar þyrfti skýli, ýmis áhöld o.fl. – Ráðgjafinn leitaði einnig álits fleiri stórsmíðafræðinga í Danmörku, og voru þeir á sama máli og Windfeld Hansen. Því næst bauð nú ráðgjafinn dönskum og sænskum félögum að takast brúagjörðina á hendur, og komu fram þrjú tilboð: Bonnesen & Danstrup í Kaupmannahöfn buðust til að selja brýrnar albúnar á sínum stöðum fyrir 141.000 kr. fyrir utan steinverk allt og stöplabygging Riedel og Lidegaard í Kaupmannahöfn buðu brýrnar algjörðar á ánum fyrir 99.000 kr. á Þjórsá og 93.000 kr. á Ölfusá, samtals 192.000 kr., þó með ýmsum aukaskilyrðum. Koekuns mekaniska verkstads aktiebolag i Malmö bauð að selja brúaefnið, flutt á skip út, fyrir 17 kr. 75 a, hver 100pd., og ef þess væri óskað, að senda mann til að koma brúnum á, og skyldi sá fá 5 kr. dag hvern, meðan hann væri að heiman. Nú lét ráðgjafinn spyrjast fyrir hjá Machellan, með hverjum kjörum félagið vildi selja hengibrýrnar þegar búið væri að koma þeim á árnar. Maclellan svaraði, að sömum ókunnugleika gæti félagið ekkert um það sagt, og þá ekki heldur gjört neinn kost á því. – Nú skrifar Windfeld Hansen ráðgjafanum enn, 15. maí 1881. Tekur hann þar fram, að engin líkindi séu til að brýrnar verði gjörðar fyrir eigi meira fé, en þær 100.000 kr., sem Alþingi veitti 1879, en þó vafasamt, að þinginu sýndist að veita meira fé að svo komnu. Reyndar efar hann ekki, að brýrnar verði gjörðar á sínum tíma, en telur hætt við, að það dragist nokkuð enn. Og meðan svo stendur, þurfi þó eitthvað að gjöra til þess að yfirferð yfir árnar verði auðveldari en nú er. Bendir hann á dragferjur og flugferjur, telur þó dragferjurnar óhafandi sökum straumþunga í ánum, en ræður til að reyna flugferjur. Þær liggja fyrir akkeri í miðri ánni og sveiflast fyrir straumi sem dingull. Þarf lag, en lítið afl, til þess að láta ferjur þær sjálfar berast fyrir straumi yfir þverar ár, og má á þeim flytja hesta og vagna. En eins og auðvitað er, verða þær ekki notaðar nema á auðum (íslausum) ám. Hansen ræður til að setja slíka flugferju eða svifferju til reynslu á Ölfusá hjá Laugardælum, og lét jafnframt fylgja tilboð, er hann hafði útvegað frá timburmeistara Klentz: býðst hann til að selja flugferjuna fyrir 15.800 kr. Þó álítur windfeld Hansen réttara að ætla 20.000 kr. til fugferju á Þjórsá, ef mönnum gætist svo að hinni, að æskilegt þætti að fá hana líka. Þó þurfi áður en flugferjurnar eru smíðaðar, að útvega skýrslur um ásigkomulag þeirra staða, sem tiltækilegast væri að setja þær á. Ráðgjafinn hyggur, að þessar ferjur geti sem stendur fullnægt kröfunum um betri samgöngur, og leggur fyrir landshöfðingja að skora á þingið, að taka þessa tillögu til ýtarlegri íhugunar, og að hann útvegi skýrslur þær, sem Windfeld Hansen álítur nauðsynlegar.
Þannig er saga þessa máls frá þinglokum 1879, og er það af þessu auðsætt, að þýðingarlaust er, að fara fram á, að þingið samþykki sömu brúalögin sem 1879. Góðar brýr á báðar árnar virðast ekki fáanlegar fyrir minna en 200.000 kr., eða því sem næst. En þótt landssjóður gæti lánað svo mikið fé – sem varla mun vera að þessu sinni -, þá vantar vissu fyrir að hlutaðeigandi héruð vilji eða áræði að taka svo mikið lán, og á meðan álítum við okkur ekki hafa heimild til að beiðast þessa fyrir þeirra hönd. Einnig vantar vissu fyrir, að þau vilji taka lán til að koma flugferjum á árnar, og nokkrir merkir menn úr héruðum þessum hafa latt þess, að byrjað væri á því. – Við sjáum því ekki betur en að málefni þetta hljóti að bíða næsta þings. En tímann þangað til ættu innbúar héraða þeirra, er hlut eiga að máli, að nota til að íhuga það sem vandlegast, og undirbúa það samkvæmt þeim upplýsingum, sem nú eru fengnar.
Það sem menn einkum þurfa að koma sér niður á heima í héruðum, áður en málið kemur aftur fyrir Alþingi, er að okkar ætlun þessi atriði: 1. hvort menn vilja fá flugferjur til bráðabirgða, en fresta brúagjörðinni. Við það er athugandi, að flugferjurnar eru einkum fyrir sumarferðir; að þjóðvegir, sem lagðir yrðu að þeim stöðum, þar sem ferjurnar kynni að verða hafðar, yrðu ekki að fullum notum, ef brýrnar kæmust á, því þeir verða að liggja annarsstaðar að ánum, og að ferjurnar eru helst til dýrar (á báðar árnar 50-60 þúsund kr.), ef þær ekki reynast fullnægjandi nema til bráðabirgða. Og á hinn bóginn 2. hvort héruðin vilja ráðast í að taka allt að 200.000 kr. lán til að fá því framgengt, að brýrnar komist á báðar árnar; eða að ekki yrði fyrst í stað hugsað um nema brú á aðra ána, sem þá sjálfsagt ætti að vera á Ölfusá; hvort menn ekki sjá neitt ráð til að létta hinn beinlínis kostnað og gjöra jöfnuð á honum, t.d. að þær sveitir, sem mest not mundu hafa af brúnum, flytji þær á sinn kostnað frá sjó til brúastæðanna; hvernig afborgunum lánsins og rentugreiðslum yrði haganlegast og réttlátlegast jafnað niður á alla hlutaðeigendur, og einnig yrði það að vera skýrt ákveðið, hverjar sýslur og sveitir taka málefnið að sér o.s. frv.
Reykjavík, 2. dag ágústmán. 1881
Magnús Andrésson.
Þorl. Guðmundsson.

Tenging í allt blaðaefni ársins 1881

Ísafold, 26. apríl 1881, 8. árg., 8. tbl., forsíða:
Jens Pálsson segir nauðsynlegt að bæta veginn um Mosfellsheiði og finnst það grimmdarlega meðferð að reka hesta um veginn eins og hann er nú.

Mosfellsheiði, og nokkur orð um vegagjörð
Mosfellsheiði er einn hinn fjölfarnasti, ef eigi fjölfarnastur, fjallvegur á Íslandi. Yfir heiði þessa fara Upp-Árnesingar bæði verslunar- og skreiðarferðir sínar; þá fara og allmargir Borgfirðingar og jafnvel Hvítsíðingar um fjallveg þennan til Reykjavíkur, um heiði þessa liggur enn fremur alþjóðarleið allra Norðlinga til höfuðsstaðarins, og allra ferðamanna frá Reykjavík og úr sjávarsveitunum við Faxaflóa (t.d. kaupafólks), er fara norður í land. En ekki þar með búið, - nálega hver og einn útlendur maður, sem til Reykjavíkur kemur, fer yfir heiði þessa, ef hann annars ferðast eina dagleið á landi hér. Á öllum miðkafla heiðarinnar er vegurinn þannig, þegar þurrt er um, að stórgrýtissteinar – og sumsstaðar ærið þéttir – liggja ofan á leirmold, og ná eins og þétt breiða út fyrir alla hina mörgu götutroðninga; sumsstaðar er vegurinn ófær urð, og grjótið svo þétt, að varla er nægilegt bil handa hestfætinum á milli steinanna. Þegar aftur á móti rignir, þótt eigi sé lengur en einn dag eða tvo, blotnar leirmoldin og treðst upp; og myndast þá leirleðjupollar innan um stórgrýtið, má þá vegurinn teljast ófær, jafnvel fyrir lausríðandi mann. Þó er enn verri meðferðin á hestunum, þegar þeir eru reknir um slíkan veg með þyngsla-klyfjum, t.d. með borðviðardrögum á haustdegi oft í stormi og regni, þá er viðbjóðslegt að sjá skepnurnar hrekjast fyrir storminum til og frá um ófæru þessa; en þó erum vér, sem drögum að oss allar nauðsynjar vorar um þennan veg, neyddir til að beita þessari grimmdarlegu meðferð við hesta vora, og er það hart aðgöngu fyrir margan mann.
Ég hef vakið máls á vegi þessum, og lýst honum afdráttarlaust, til þess að vekja á honum athygli stjórnar þeirrar, sem hefir framkvæmd fjallvegabótanna á hendi, því ég er viss um, að þegar hin brýna þörf á því, að endurbæta veginn, er orðin fullkunnug, muni úr henni verða bætt svo fljótt sem unnt er.
En þegar um er að ræða vegabótina sjálfa, þá er auðvitað, að hún má ekkert kák vera. Að ryðja heiðina er ónýtt verk, - það hefir reynslan sýnt. Hún var vel rudd 1874, og þó er hún nú orðin illfær. Það þarf að leggja upphleyptan veg um allt miðbik heiðarinnar, að minnsta kosti austan frá Moldbrekkum og vestur undir Grímmannsfellsöxl. Grjótið til vegagjörðarinnar er nálega allsstaðar við höndina, og næga möl má fá í veginn við báða enda hans, og máske víðar, - en leiðin er svo slétt og hallalítil, að aka má hlöðnum vagni jafnt vestur sem austur eftir. Vera má og, að veginn megi nokkuð stytta, sé hann færður úr stað.
Ég hygg að upphleyptir vegir verði hinir hagkvæmustu og endingarbestu til að mæta áhrifum vatns, snjóbleytu og storma, enda eru þeir ómissandi á þeim heiðum sem farnar eru oft á vetrardegi, því að snjó festir lítt á upphleyptum vegum. En til þess að þeir endist vel, verður að vanda vel alla byggingu þeirra, og betur en gjört hefir veirð sumsstaðar hér sunnanlands til þessa, og þarf strangt eftirlit með veggjörðarmönnum ætíð. Það er illa gjört og endingarlaust verk, þegar steinum er raðað aðeins í hinar ystu hleðslur vegarins, og svo hrúgað grjóti innan í af handahófi, - síðan rutt þykku moldarlagi eða moldarhrygg á allt ofan, og þar ofan á stráð dálitlu af möl eða sandi. Þegar svona er unnið verkið, verður vegurinn betur laginn til þess, að líta snoturlega út í bráðina í augum úttektarmanna, en til þess að þola umferð hesta, og áhrif vatns og vinda. Leirmold sú, sem þannig er hrúgað í veginn, verður við troðninguna ógagnfærileg vatninu, sem rennur út af veginum, myndar farvegi í moldina, og ber nokkuð af henni burtu með sér, uns hún þverrar; brýst þá vatnið niður gegnum urðina, sem undir er moldinni, og þvær allar moldarleifarnar loksins í burtu; verður þá ber urðin eftir, og vegurinn ófær. Þegar upphleyptan veg skal hlaða, ætla ég, að þessi aðferð verði best og traustust: Úr hinu lengsta og stærsta grjótinu skal hlaða hleðslurnar, þær er út horfa beggja vegna og skal skorða þær hleðslur vel; þá skal jafnframt raða grjóti innan í og skorða það vel, en flóra efst svo vel sem auðið er, og berja steinklóður í allar holur, og er ekki vel flórað undir íburðinn, nema ríða megi veginn hiklaust, þegar skilið er við grjótverkið. Síðan skal aka eintómri möl í veginn, ef hún með nokkru móti getur fengist, og skal nú mölin, er fyrst er lögð ofan á grjótið, vera stórgjörðust, og svo smærri eftir því sem ofar kemur, og hin smæsta efst, og væri nokkuð leirblandinn sandur hentugur til að liggja allra efst fyrir sléttleika- og mýkindasakir. Með þessari aðferð hygg ég að mætti gjöra endingargóða vegi, og þótt þeir yrðu nokkru dýrari í fyrstu, en hinir með urðinni og moldarhaugnum, þá mundu þeir vegna endingarinnar í raun réttri verða miklu ódýrari. Svona gjörðir vegir mundu gleypa í sig rigningarvatnið, það mundi síga niður í hina holu möl og grjót, og svo útundan veginum, - þar sem aftur á móti hvert hófspor fyllist með vatni á moldarveginum, og allt treðst upp og verður að forarleðju, sem berst smám saman burtu með vatninu, eins og áður er vikið á.
Sú skoðun hefir verið látin í ljósi, að fjallvegir þeir, sem póstleiðir liggja um, skuli sitja í fyrirrúmi fyrir öðrum vegum um vegabætur. Þessa skoðun get ég ekki aðhyllst undantekningarlaust. Það er án efa rétt, að þar sem fjallvegir að öðru leyti standa jafnt að vígi, - t.a.m. eru jafnfjölfarnir og jafnnauðsynlegir, - þá verði sá vegurinn fyrst bættur, sem einnig er póstvegur. En sé um tvo fjallvegi að ræða, og sé annar mjög fjölfarinn, en hinn sjaldfarinn, og þó póstvegur, þá greiðir það sjálfsagt betur samgöngurnar, frá almennu sjónarmiði skoðað, að bættur sé hinn tíðfarni alþjóðarvegur, en hinn sjaldfarni póstvegur. Að bæta samgöngur á landi voru, er síður fólgið í því, að flýta fyrir bréfum, blöðum og bögglasendingum einungis, heldur en í hinu, að greiða fyrir ferðum manna og flutningum almennt, svo að fé og tími sparist; - vér lifum hvort sem er ekki á einum saman bréfum og bögglasendingum, og virðist mér ekki rétt, að stofna of mjög lífi manna og gripa í háska um miðjan harðindatímann hér á landi og við land, - einungis til þess að seðja bréfasýki vora. Menn ættu að gæta að táknum tímanna í þessu efni, og athuga, að sannar framfarir Íslands eru alls eigi komnar undir neinni ofurkeppni í þessa átt.
Í “bréfkafla frá Árnesingi” í Þjóðólfi 25. bl. F. á. var sú tillaga borin fram, að fjallvegir ættu, þar sem því yrði við komið, að vera akvegir, og get ég vel fallist á þessa skoðun höfundarins, enda þótt bréfkafli þessi flytti að öðru leyti Þjóðólfi of mikið af ýkjum, og skökkum, og að sumu leyti miður góðgjörnum fréttum. Þar sem fjallvegir liggja um brattalítil heiðalönd, annaðhvort upp frá kaupstöðunum eða milli héraða, væri ágætt, að landssjóður vildi byrja á því, að kosta nokkra vagnvegakafla, ekki svo mjög vegna þess, að hugsandi sé til, að leggja vagnvegi um allt þetta sæbratta, fjöllótta og strjálbyggða land fyrst um sinn, - sem vegna hins, að landsbúar þurfa að venjast meðferð og notkun vagna, og þurfa að fá beinar eða óbeinar hvatir til að læra að nota vagna við ýmsan flutning og margs konar störf á heimilum sínum. Gætu nokkrir vagnvegarkaflar í hverjum landsfjórðungi orðið til þessa, mætti því fé, sem til þeirra gengi, heita vel varið. Upphleyptu vegirnir eru hinir bestu akvegir, ef þeir eru vel vandaðir og nokkru breiðari, en lögin ákveða um fjallvegina. Mosfellsheiði væri mjög hentug til að vera lögð vagnvegi, - en hvað sem því líður, er lífsnauðsynlegt að bæta sem fyrst veginn á heiði þessari, - “og fyr er gilt en valið sé”.
Þingvelli við Öxará, 15. febr. 1881.
Jens Pálsson.


Ísafold, 11. júní 1881, 8. árg., 13. tbl., bls. 50:
Til stendur að brúa Skjálfandafljót hjá Goðafossi.

Brúin yfir Skjálfandafljót
Brúin yfir Skjálfandafljót á að leggjast í sumar, og hefir amtsráð norður- og austuramtsins falið herra Bald, sem nú stendur fyrir þinghússbyggingunni, að vera einnig þar fyrir verkum. Þetta er heppilega valið, því það mun sannast, að þinghúsið lofar meistarann. Það mun eiga að byrja á brúargjörðinni á mánaðamótum, eða fyrst í júlímánuði; á að byggja stöpul að minnsta kosti undir annan brúarsporðinn. Fáum vér nú reynslu fyrir, hvernig þessi brú gefst í vatnavöxtum og jakaburði, og er gott að hafa fengið þessa reynslu, áður en byrjað er á stærri og dýrri brúargjörðum. Brúin á að leggjast skammt frá Goðafossi.


Ísafold, 6. ágúst 1881, 8. árg., 20. tbl., bls. 78:
Hér útskýra yfirvöld hvað olli því að konungur staðfesti ekki lögin um brúargerð á Þjórsá og Ölfusá.

Um brýrnar á Þjórsá og Ölfusá
Ráðgjafinn fyrir Ísland hefir nú með bréfi, dags. 30. maí þ.á. látið landshöfðingja tilkynna Alþingi, hvað því olli, að lögin um brúagjörð á Þjórsá og Ölfusá yrðu ekki staðfest. Tilraunir þær, er gjörðar hafa verið til að fá brúagjörðinni framgengt, má sjá af fylgiskjölum ráðherrabréfsins, og skal hér skýrt frá þeim í stuttu máli.
Fyrst bað landshöfðinginn Jón Hjaltalín, þá í Edinborg, að komast eftir, með hverjum kostum brýr fengist keyptar á Skotlandi. Jón fékk það tilboð hjá félögunum P. & W. Maclellan á Skotlandi, að þeir vildu selja efni brúnna, smíðað og flutt á skip út í Lweith, fyrir 35.550 kr. Tilboðsbréfið, dags. í Glasgow 4. nóvbr. 1879, sendi Jón landshöfðingja, en hann aftur ráðherranum með bréfi 15. október s.á. Síðan útvegaði landshöfðingi álit kunnugra og áreiðanlegra manna um kostnað við flutning brúnna til brúastæðanna, verkamenn við stöplabygging o.fl., sendi hann ráðgjafanum það með bréfi 15. mars 1880 og lagði til að lögin yrðu staðfest. Ráðgjafinn þóttist eigi fær til að dæma um, hvort gangandi væri að boði Maclellans, einkum að því leyti, hvort brýrnar væru áreiðanlegar. Bar hann því málið undir stórsmíðafræðing (Ingenieur) Windfeld Hansen, hinn sama, er skoðað hafði brúastæðin (og gjört áætlun um kostnað brúagjörðanna). Frá honum fékk ráðherrann álitsskjal dags. 12. apríl 1880, og var það á þessa leið; “Hengibrýr, eins og skoska félagið býður, eru ótraustari en fastabrýr, en ekki þeim mun ódýrari. Fáist samt ekki fastabrýr með viðunanlegu verði, er sjálfsagt að fá heldur hengibrýr, en að hætta við allt saman. En nauðsynlegt er, að þeir, sem brýrnar selja, selji þær settar á staði sína, og að fullu sé frá þeim gengið. En þar eð Maclellan hefir aðeins boðist til að senda mann til að sjá um frágang þeirra, þá kostnað Íslands, þá er hætt við, að sá kostnaður geti orðið nokkuð mikill, og er ekki ráðandi til að taka svo óákveðnu boði. Yfir höfuð eru danskar brýr bæði betri og enda ódýrari en enskar brýr, og eftirlit mundi verða auðveldara með dönskum mönnum en enskum. Ekki er heldur til þess hugsandi, að koma báðum brúnum á fyrir 100.000 kr. og það þótt hengibrýr séu, og ætti þá fyrst, ef ekki fengist meira fé, að setja brú á Ölfusá; á henni ríður meira, og hún mundi fljótt gjöra svo mikið gagn, að ekki mundi lengi verða dregið að koma hinni líka og fleiri brúm. En fyrst ætti að bjóða dönskum mönnum að taka brúagjörðina að sér, og snúa sér þá fyrst til annarra þjóða, ef svo ólíklega færi, að enginn danskur maður fengist til þess við sanngjörnu verði. Nokkrum dögum síðar skrifaði Windfeld Hansen ráðgjafanum aftur og réð honum frá, að fara að ráðum landshöfðingjans í því, að fá brúalögin staðfest, ef ekki fengist betri brýr en hann áleit brýr Maclellans vera. Auk þess áleit hann, að kostnaður við að koma brúnum fyrir, mundi verða miklu meiri en ráð væri gjört fyrir. Þar þyrfti skýli, ýmis áhöld o.fl. – Ráðgjafinn leitaði einnig álits fleiri stórsmíðafræðinga í Danmörku, og voru þeir á sama máli og Windfeld Hansen. Því næst bauð nú ráðgjafinn dönskum og sænskum félögum að takast brúagjörðina á hendur, og komu fram þrjú tilboð: Bonnesen & Danstrup í Kaupmannahöfn buðust til að selja brýrnar albúnar á sínum stöðum fyrir 141.000 kr. fyrir utan steinverk allt og stöplabygging Riedel og Lidegaard í Kaupmannahöfn buðu brýrnar algjörðar á ánum fyrir 99.000 kr. á Þjórsá og 93.000 kr. á Ölfusá, samtals 192.000 kr., þó með ýmsum aukaskilyrðum. Koekuns mekaniska verkstads aktiebolag i Malmö bauð að selja brúaefnið, flutt á skip út, fyrir 17 kr. 75 a, hver 100pd., og ef þess væri óskað, að senda mann til að koma brúnum á, og skyldi sá fá 5 kr. dag hvern, meðan hann væri að heiman. Nú lét ráðgjafinn spyrjast fyrir hjá Machellan, með hverjum kjörum félagið vildi selja hengibrýrnar þegar búið væri að koma þeim á árnar. Maclellan svaraði, að sömum ókunnugleika gæti félagið ekkert um það sagt, og þá ekki heldur gjört neinn kost á því. – Nú skrifar Windfeld Hansen ráðgjafanum enn, 15. maí 1881. Tekur hann þar fram, að engin líkindi séu til að brýrnar verði gjörðar fyrir eigi meira fé, en þær 100.000 kr., sem Alþingi veitti 1879, en þó vafasamt, að þinginu sýndist að veita meira fé að svo komnu. Reyndar efar hann ekki, að brýrnar verði gjörðar á sínum tíma, en telur hætt við, að það dragist nokkuð enn. Og meðan svo stendur, þurfi þó eitthvað að gjöra til þess að yfirferð yfir árnar verði auðveldari en nú er. Bendir hann á dragferjur og flugferjur, telur þó dragferjurnar óhafandi sökum straumþunga í ánum, en ræður til að reyna flugferjur. Þær liggja fyrir akkeri í miðri ánni og sveiflast fyrir straumi sem dingull. Þarf lag, en lítið afl, til þess að láta ferjur þær sjálfar berast fyrir straumi yfir þverar ár, og má á þeim flytja hesta og vagna. En eins og auðvitað er, verða þær ekki notaðar nema á auðum (íslausum) ám. Hansen ræður til að setja slíka flugferju eða svifferju til reynslu á Ölfusá hjá Laugardælum, og lét jafnframt fylgja tilboð, er hann hafði útvegað frá timburmeistara Klentz: býðst hann til að selja flugferjuna fyrir 15.800 kr. Þó álítur windfeld Hansen réttara að ætla 20.000 kr. til fugferju á Þjórsá, ef mönnum gætist svo að hinni, að æskilegt þætti að fá hana líka. Þó þurfi áður en flugferjurnar eru smíðaðar, að útvega skýrslur um ásigkomulag þeirra staða, sem tiltækilegast væri að setja þær á. Ráðgjafinn hyggur, að þessar ferjur geti sem stendur fullnægt kröfunum um betri samgöngur, og leggur fyrir landshöfðingja að skora á þingið, að taka þessa tillögu til ýtarlegri íhugunar, og að hann útvegi skýrslur þær, sem Windfeld Hansen álítur nauðsynlegar.
Þannig er saga þessa máls frá þinglokum 1879, og er það af þessu auðsætt, að þýðingarlaust er, að fara fram á, að þingið samþykki sömu brúalögin sem 1879. Góðar brýr á báðar árnar virðast ekki fáanlegar fyrir minna en 200.000 kr., eða því sem næst. En þótt landssjóður gæti lánað svo mikið fé – sem varla mun vera að þessu sinni -, þá vantar vissu fyrir að hlutaðeigandi héruð vilji eða áræði að taka svo mikið lán, og á meðan álítum við okkur ekki hafa heimild til að beiðast þessa fyrir þeirra hönd. Einnig vantar vissu fyrir, að þau vilji taka lán til að koma flugferjum á árnar, og nokkrir merkir menn úr héruðum þessum hafa latt þess, að byrjað væri á því. – Við sjáum því ekki betur en að málefni þetta hljóti að bíða næsta þings. En tímann þangað til ættu innbúar héraða þeirra, er hlut eiga að máli, að nota til að íhuga það sem vandlegast, og undirbúa það samkvæmt þeim upplýsingum, sem nú eru fengnar.
Það sem menn einkum þurfa að koma sér niður á heima í héruðum, áður en málið kemur aftur fyrir Alþingi, er að okkar ætlun þessi atriði: 1. hvort menn vilja fá flugferjur til bráðabirgða, en fresta brúagjörðinni. Við það er athugandi, að flugferjurnar eru einkum fyrir sumarferðir; að þjóðvegir, sem lagðir yrðu að þeim stöðum, þar sem ferjurnar kynni að verða hafðar, yrðu ekki að fullum notum, ef brýrnar kæmust á, því þeir verða að liggja annarsstaðar að ánum, og að ferjurnar eru helst til dýrar (á báðar árnar 50-60 þúsund kr.), ef þær ekki reynast fullnægjandi nema til bráðabirgða. Og á hinn bóginn 2. hvort héruðin vilja ráðast í að taka allt að 200.000 kr. lán til að fá því framgengt, að brýrnar komist á báðar árnar; eða að ekki yrði fyrst í stað hugsað um nema brú á aðra ána, sem þá sjálfsagt ætti að vera á Ölfusá; hvort menn ekki sjá neitt ráð til að létta hinn beinlínis kostnað og gjöra jöfnuð á honum, t.d. að þær sveitir, sem mest not mundu hafa af brúnum, flytji þær á sinn kostnað frá sjó til brúastæðanna; hvernig afborgunum lánsins og rentugreiðslum yrði haganlegast og réttlátlegast jafnað niður á alla hlutaðeigendur, og einnig yrði það að vera skýrt ákveðið, hverjar sýslur og sveitir taka málefnið að sér o.s. frv.
Reykjavík, 2. dag ágústmán. 1881
Magnús Andrésson.
Þorl. Guðmundsson.