Heiti verkefnis : 

Kortlagning á jarðfræði og jarðvá hafsbotnsins á strandsvæðum í völdum fjörðum á Austur- og Vesturlandi

Verkefnastjóri : 

Ögmundur Erlendsson

Stutt lýsing á verkefninu:

Verkefnið snýr að jarðfræði- og jarðvárkortlagningu strandsvæða í fjórum fjörðum, Patreksfirði og Tálknafirði á Vestfjörðum og svo Seyðisfirði og Norðfirði á Austfjörðum. Firðirnir eiga það sameiginlegt að þar má sjá greinileg ummerki um neðansjávarskriður sem hugsanleg jarðvá stafar af og eitt af aðal markmiðum verkefnisins er að varpa ljósi stærð og umfang skriðanna. Ásamt því að kortleggja og bæta þekkingu okkar á botngerð og strandgerð fjarðanna. Þessar grundvallar athuganir og kortlagning fjarðanna ásamt samtúlkun á fyrirliggjandi gögnum nýtast Vegagerðinni sem mikilvægar grunnrannsóknir við mat á jarðvá og umhverfisáhrifum auk skipulagningu, staðarval og framkvæmd vega-, hafnar- og gangagerðar í eða við sjó. Sem hluti af þessu verkefni mun ÍSOR og Vegagerðin auka samstarf sitt varðandi miðlun upplýsinga um hafsbotnsrannsóknir og tilvist rannsóknagagna á strandsvæðum umhverfis landið. Unnið verður að yfirliti yfir innviði hafsbotnsrannsókna þar sem skráðir verða allir þeir aðilar sem koma að verkefnum á sviði hafsbotnsrannsókna og þeim tækjabúnaði og rannsóknarhæfni sem þeir aðilar búa yfir.

Tilgangur og markmið:

Megin markmið verkefnisins snýr að jarðfræðikortlagningu strandsvæða í fjórum fjörðum, Patreksfirði og Tálknafirði og svo Seyðisfirði og Norðfirði á Austfjörðum (Mynd 1 sjá viðhengi). Tilgangur verkefnisins er falinn í útgáfu á þremur mismunandi kortum af þessum svæðum þ.e. jarðfræði- og jarðvárkort, botngerðarkort og strandgerðarkort. Þessir firðir hafa allir verið dýptarmældir af Sjómælingasviði (LHG) og túlkun þeirra mælinga gerir okkur kleift að kortleggja jarðfræði og jarðvá hafsbotnsins með nákvæmum hætti og bera saman við jarðfræði sem sjá má á landi. Einnig eru til botngerðarmælingar úr þessum fjörðum sem er lykillinn að úrvinnslu botngerðarkorts ásamt öðrum mælingum. Með notkun loftmynda á land er hægt að túlka og kortleggja strandgerð fjarðanna. Þessar grundvallar athuganir og kortlagning fjarðanna ásamt samtúlkun á fyrirliggjandi gögnum nýtast Vegagerðinni við mat á jarðvá og umhverfisáhrifum. Auk þess eru þetta mikilvægar grunnrannsóknir við undirbúning við skipulagningu, staðarval og framkvæmd vega-, hafnar- og gangagerðar í eða við sjó.

Ofangreindir firðir eru að hluta til valdir mt.t. gagna en ekki vegna tiltekinna framkvæmda Vegagerðarinnar, til að sýna fram á hvað hægt er að gera til auka þekkingu okkar á umhverfisþáttum þessara svæða.

Nákvæmar dýptarmælingar og fjöldi botnsýna er þó ekki eina ástæðan fyrir því að þessir firðir urðu fyrir valinu heldur eiga þeir það sameiginlegt að þar má sjá greinileg ummerki um neðansjávarskriður sem hugsanleg jarðvá stafar af (Mynd. 2-4). Vel þekkt er að skriður sem þessar geta komið af stað flóðbylgjum (tsunami) sem ferðast geta langar vegalengdir valdið miklu tjóni og hættu fyrir sjófarendur, nærliggjandi sveitarfélög, mannvirki og samgöngukerfi fjarðanna. Þar sem neðansjávarskriður hafa fallið í fjörðum er ákveðin vísbending um óstöðugar hlíðar og er hugsanlegt að slíkir atburðir geti endurtekið sig, með mögulegri hættu á flóðbylgju. Litlar sem engar rannsóknir hafa átt sér stað á neðansjávarskriðum umhverfis Ísland en víða á landi hafa skriður og skriðusvæði verið nokkuð vel rannsökuð og kortlögð. Nýlegir atburðir á Seyðisfirði hafa sýnt að bæta þarf í rannsóknir á skriðum um allt land, ekki síst í ljósi breytinga á veðurfari og loftslagi. Rannsókn og kortlagning á neðansjávarskriðum við Patreksfjörð, Tálknafjörð, Seyðisfjörð og Norðfjörð geta átt þátt í að varpa ljósi á það hvar þær eiga sér stað en mikilvægt er að auka skilning okkar á umhverfi og jarðfræði fjarðanna og þeim hættum sem þar kunna leynast til geta tekið skynsamlegri ákvarðanir við umhverfismat, þróun byggða og skipulagningu og uppbyggingu á samgöngukerfinu.