Heiti verkefnis : 

Landmótun fornra ísstrauma á Norðausturlandi

Verkefnastjóri : 

Ívar Örn Benediktsson

Stutt lýsing á verkefninu:

Hraðskreiðir ísstraumar eru mikilvægur hluti stórra meginjökla þar sem þeir flytja megnið af ís og seti sem jöklarnir skila frá sér. Ísstraumar eru vel þekktir frá Grænlandi og Suðurskautslandinu, sem og frá fornum meginjöklum í N-Ameríku, Bretlandseyjum og norðurhluta Evrópu þar sem skipan setlaga og landforma (landmótun) ber ísstraumum glögg vitni. Slíkir ísstraumar voru einnig útbreiddir í íslenska meginjöklinum undir lok síðasta jökulskeiðs. Þekking okkar á þeim, landmótun þeirra og viðbrögðum við hlýnun loftslags og hækkandi sjávarstöðu á síðjökultíma er þó afar takmörkuð. Markmið þessa verkefnis eru að auka skilning okkar á landmótun, umfangi og virkni fornra ísstrauma á Norðausturlandi, og sögu afjöklunar undir lok síðasta jökulskeiðs. Þetta verður gert með því að kortleggja og rannsaka jökulræn setlög og landform upp af Vopnafirði, Bakkaflóa, Þistilfirði og á Jökuldalsheiði með margvíslegum jarð- og jarðeðlisfræðilegum aðferðum. Gert er ráð fyrir að verkefnið skýri staðsetningu ísstrauma og afstæðan aldur þeirra, dreifingu setlaga og landforma, og þau ferli sem stýra landmótun og stuðla að auknum skriðhraða. Verkefnið varpar því ljósi á landmótun svæðisins og veitir mikilvægar upplýsingar um jarðgrunn. Með tengingum landmótunar við aldursgreiningar mun verkefnið einnig varpa ljósi á óstöðugleika ísaldarjökla og viðbrögð ísstrauma sem gengu út á landgrunnið við hækkun sjávarstöðu, og aukið þar með þekkingu okkar á þróun ísaldarjökla á tímum hlýnandi loftslags. Niðurstöður verkefnisins munu þar með nýtast við að skorða líkön fyrir myndun landforma undir hraðskreiðum jöklum og þróun íslenska ísaldarjökulsins á síðjökultíma. Þá mun nákvæm kortlagning auka þekkingu okkar á jarðfræði og jarðgrunni svæðisins og skýra útbreiðslu setlaga og landforma sem mörg hver geta haft hagnýtt gildi fyrir ýmis konar framkvæmdir og mannvirkjagerð.

Tilgangur og markmið:

Tilgangur þessa verkefnis er að auka skilning okkar á umfangi, landmótun og virkni fornra ísstrauma á Norðausturlandi, og sögu afjöklunar undir lok síðasta jökulskeiðs. Þetta verður gert með því að kortleggja og rannsaka jökulræn setlög og landform upp af Vopnafirði, Bakkaflóa, Þistilfirði og á Jökuldalsheiði með margvíslegum jarð- og jarðeðlisfræðilegum aðferðum. Unnið er út frá tveimur meginrannsóknarspurningum og verkefninu skipt í tilheyrandi verkþætti: 1) Hvað einkennir landmótun svæðisins og dreifingu setlaga og landforma, og hvernig tengist hún legu, virkni og hörfun fornra ísstrauma? Þessum spurningum verður svarað með ítarlegri kortlagningu setlaga og landforma til að skýra landmótun svæðisins, legu fornra ísstrauma og afstæðan aldur þeirra. 2) Hvað einkennir setgerð og byggingu þeirra landforma sem ísstraumar hafa myndað? Hér verður setfræðilegum og jarðeðlisfræðilegum aðferðum beitt til að varpa ljósi á setgerð og byggingu landforma og þau ferli sem stuðla að auknum skriðhraða og mótun lands undir hraðskreiðum jöklum. Verkefnið mun afla mikilvægra upplýsinga um landmótun og jarðgrunn svæðisins, dreifingu setlaga og landforma sem mörg hver hafa hagnýtt gildi fyrir ýmis konar framkvæmdir og mannvirkjagerð. Jökulhörfun á þessum hluta landsins er fremur illa þekkt og því er spurningin um hvenær ísstraumar hörfuðu af svæðinu einnig áleitin. Það viðfangsefni tengist þessu verkefni þó ekki beint, heldur verður fjár aflað eftir öðrum leiðum til að aldursgreina setlög og landform, jökulsorfnar klappir og stöðuvatnaset til að varpa ljósi á tímasetningu jökulhörfunar inn til landsins. Með samtvinnun alls þessa getur verkefnið einnig varpað ljósi á óstöðugleika ísaldarjökla og viðbrögð ísstrauma sem gengu út á landgrunnið við hækkun sjávarstöðu, og aukið þar með þekkingu okkar á þróun ísaldarjökla á tímum hlýnandi loftslags.